Motywy literackie matura PDF

Preview

Summary

Znajdują się tam najważniejsze motywy literackie...

Description

MOTYWY 1. DOM Dom rodzinny Rzeckiego – wspomnienie rodzinnego domu budzi u Rzeckiego ciepłe uczucie tęsknoty za miejscem bezpiecznym i serdecznym. To tam krystalizowała się jego postawa obywatelska, stamtąd wyniósł uwielbienie dla Napoleona. Rzecki wyszedł z domu, w którym uczucia patriotyczne odgrywały bardzo istotną rolę. Wychowywany był przez ojca – patriotę i bardzo religijną ciotkę. Dzięki atmosferze, która otaczała go w rodzinnym domu, Rzecki naturalnie przyswoił sobie patriotyczną postawę i miłość do ojczyzny. Dom Tomasza Łęckiego – to dom „zimny”, pozbawiony ciepła rodzinnego. Na początku, gdy Tomasz był jeszcze bogatym człowiekiem, było to miejsce pełne przepychu i bogactwa. Czas domowników upływał na balach, spotkaniach i podróżach. Był to tzw. „elegancki świat”. Z czasem, gdy Tomasz traci majątek – jego dom pustoszeje, zamienia się w ruinę. Nikt już nie interesuje się Łęckimi, tracą wszystkich znajomych, którzy niegdyś bywali stałymi gośćmi. Zasławek – posiadłość prezesowej Zasławskiej – miejsce spokoju, szczęścia i bezpieczeństwa, gdzie dominuje ład, porządek i harmonia. To wzór idealnego domu, wszyscy traktowani tu są z szacunkiem i miłością, Właścicielka dba o wszystko i wszystkich. Dom Geista, francuskiego naukowca i wynalazcy – to dom, w którym wszystko podporządkowane jest postępowi i rozwojowi nauki. Znajduje się tu całe mnóstwo „naukowych” przedmiotów (np. kocioł parowy, rurki szklane, miseczki, wiele innych przyrządów). Gospodarz nie dba o swoje potrzeby, dlatego żyje skromnie i w skromnych warunkach. Całe umeblowanie stanowią łóżko, szafa, stolik i fotel. Dworek – miejsce spokoju, szczęścia, bezpieczeństwa, gdzie dominuje ład, porządek i harmonia. To wzór idealnego domu, wszyscy traktowani tu są z szacunkiem i miłością. Zasławska dba o wszystko i wszystkich. To również miejsce, które można porównać z dworkiem soplicowskim z „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza. To wyraz tęsknoty za „dawnymi, dobrymi czasami”.

2. MATKA Pani Stawska – to przykład kochającej, troskliwej matki, samotnie wychowującej swoją córeczkę. Stawska bardzo świadomie dba o wychowanie Helenki, wpaja jej podstawowe wartości, takie jak: pobożność, uczciwość i szacunek. Baronowa Krzeszowska – to przykład matki obsesyjnie kochającej swoje zmarłe dziecko. Krzeszowska nie może pogodzić się ze śmiercią córki. W mieszkaniu skrzętnie pielęgnuje wszystko, co zostało jej po córce, włącznie z nienaruszonym pokojem dziecka.

Adam Mi cki ewi czDzi ady ,cz .I I I W sceni eVI I Ipoj awi asi ęmat kaRol l i sona–t or t ur owanegochł opca.Jes tt o ni ewi domak obi et abar dzok ochaj ącaswoj egos yna.Pł aczei pr osi Senat or a ol i t ośćdl as woj egodzi ecka.Mówi ,ż esł ys zał aj egogł os,gdygobi t o.Jest uf na,wj ej sł owachpoj awi asi ęnadz i ej anauwol ni eni esyna.Chci ał abygo choci ażz obaczyćl ubwypr osi ćpozwol eni enawi zy t ęksi ędzauni ego. Wi er zy ,ż eSenat orni cni ewi eot or t ur ach.W nast ępnej sceni epani

Rol l i sonwbi eganabal .Oskar żaSenat or aozabi ci ej ejs yna.Jest zr ozpacz ona,boj ej s ynwypadł pr zezokno.Takobi et aj estpr zy kł adem mat kit r oszczącej si ęoswoj edz i ecko.

3. MIASTO Warszawa – Prus zachował i wiernie odwzorował topografię miasta nie unikając drastycznych opisów najbardziej zaniedbanych dzielnic (Powiśle). Warszawa to ogromna przestrzeń, w której funkcjonują i ścierają się różne grupy społeczne, zmagające się z różnymi problemami. Autor przedstawił pełną panoramę warszawskiego społeczeństwa, od arystokracji po biedotę. Paryż – opisany w powieści Paryż to miejsce wyjątkowe, idealne niemal utopijne. Jest wspaniałe, nowoczesne i wolne od problemów trapiących Warszawę.

St ef anŻer omski Pr z edwi ośni e W Pr z edwi ośni umowaj es toBaku.Mi eści e,wkt ór ym t r wał ar ewol ucj a, maj ącapr zyni eśćl epszybyt .Pozamykaneskl epy ,opust oszał eul i ce–t o kr aj obr azpozakończ eni ukr wawost ł umi onej r ewol ucj i .W czasi ej ej t r wani a Bakuwygl ądał oni el epi ej :dot kni ęt egł odem,br udnei ul i cezasł anezabi t ymi i r annymi .Mi ast oukazanez ost ał ot ut aj f azowo,począwszyodukazani a j egopi ęknaażpocał kowi t ezni szcz eni e.Dr ugi m mi ast em,wkt ór ym pr zychodzi żyćbohat er owi ,j estWar szawa.Cez ar egopr z er ażazwł aszcza dz i el ni cażydowska,at akż eul i ceŚwi ęt oj er ska,Mi ł a,Gęsi a,Nal ewki , Fr anci szkańska.Char akt er yzuj ej ebr zydot ai ubóst wo.Tokol ej nydowódna t o,ż e„ szkl anedomy”wPol sceni ei st ni ej ą.

4. MIŁOŚĆ

To koncepcja miłości romantycznej, nieszczęśliwej, niespełnionej. To bezgraniczna miłość Wokulskiego do egoistycznej, pysznej i zadufanej w sobie Izabeli. Miłość organizuje życie Wokulskiego, to dla niej żyje, dla niej chce się wzbogacić, dla niej uczy się j.angielskiego, angażuje się w akcje charytatywne, dla niej pnie się po drabinie społecznej.

• „Pieśń nad Pieśniami” - utwór posiada zmysłowy język poezji miłosnej. Ów poemat liryczny o charakterze miłosnym oparty jest na dialogu dwojga kochanków, którzy nie mogą bez siebie żyć. Oblubieniec i Oblubienica rozmawiają ze sobą językiem zakochanych, pełnym namiętnych wyznań, zmysłowych obrazów oraz wzajemnych zachwytów. Oblubienica z zachwytem opisuje Oblubieńca. Mówi o nim „Król”, jest dla niej „miły i uroczy”. Dla niej jego miłość jest „przedniejsza od wina”. Jest on dla niej doskonały, idealizuje go na osobę, które dorównuje bogom. Kreuje go

na źródło niezrównanej miłości. Natomiast Oblubieniec określa ją jako piękną. Podkreśla jej urodę mówiąc, iż ma „oczy ja gołębice” określa ją jako „lilię pośród cierni”. Widzimy tutaj miłość najpiękniejszą, bo odwzajemnioną. Kochankowie nie potrafią żyć bez siebie, są dla siebie największym darem jaki mógł ich spotkać. W sile ich uczuć tkwi wielka tajemnica a ich miłość jest błogosławieństwem.

• „Nowy Testament” - w „Kazaniu na Górze” Jezus powiada: „Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują”. Jest to apel do ludzi o wzajemny szacunek i wybaczanie sobie, jest to nawoływanie do nie chowania urazy w sercu. Te słowa Jezusa jak i całe Jego życie świadczą o wielkiej i bezinteresownej miłości do człowieka. Przejawem tego była śmierć Jezusa na krzyżu dla odkupienia ludzkich win. Życiorys Jezusa pokazuje potęgę miłości Boga do człowieka, ukazuje idealny obraz czystej i bezinteresownej miłości Jezusa Chrystusa do ludzi i okrutny, nienawistny a także egoistyczny lud, który nawet na moment nie zastanawia się nad motywami swego działania. Najlepiej ten kontrast widać w scenach, w których to Jezus, oskarżony o nazywanie się królem żydowskim, staje przed Piłatem. Skromna postawa Jezusa, rezygnacja z walki o życie, brak chęci obrony przed okrutnym losem, jaki niechybnie go czeka, wprawiają nas wszystkich w zdumienie. Jezus nie reagował na oskarżenia ludu i arcykapłanów. Jego serce wypełniała miłość do ludzi, do Ojca, w efekcie czego był nieczuły na wszelkie oszczerstwa.

• Mit o Prometeuszu - Prometeusz stworzył człowieka, ulepił go z gliny i łez. Podarował mu również duszę złożoną z kilku iskier wykradzionych z rydwanu

słonecznego. Chcąc wspomóc człowieka tytan podarował mu ogień wykradziony bogom. Czyny Prometeusza nie spodobały się Zeusowi, który obawiał się rosnących w potęgę ludzi. Dlatego też zesłał na Ziemię wszelkiego rodzaju nieszczęścia ukryte pod postacią puszki Pandory. Prometeusz kierowany ogromną miłością do ludzi postanowił zemścić się na bogach, gotowy ponieść wszelkie konsekwencje swego czynu.

• Mit o Orfeuszu i Eurydyce – mit opowiada o miłości silniejszej niż śmierć. Przedstawiony tu kochanek to Orfeusz - liryk rodem z Tracji który, zakochał się w piękniej nimfie Eurydyce. Została ona żoną Orfeusza jednakże wkrótce umarła ukąszona przez węża w ucieczce przed zauroczonym nią Aristajosem. Zrozpaczony mąż postanowił zejść do krainy śmierci i wydostać stamtąd Eurydykę. Udało mu się cudowną grą obłaskawić przewoźnika dusz Charona, a Hades pozwolił Orfeuszowi wyprowadzić ukochaną pod warunkiem, iż wracając na ziemię kochanek nie spojrzy na Eurydykę. Jednak chęć ujrzenia ukochanej była silniejsza. Orfeusz złamał obietnicę i utracił żonę na zawsze. Hades zatrzymał ją w podziemiu. Orfeusz jawi się jako kochanek - indywidualista oraz artysta. Orfeusz jako mąż jest kochający, nie potrafi żyć bez żony. Jego dusza jest targana przez cierpienia i tęsknoty po stracie ukochanej. Jego miłość jest wieczna i przekracza wszelkie granice – nawet granic śmierci.

• „Antygona”, Sofokles – autor przedstawia piękny obraz miłości bohaterki do brata. Antygona dla norm wyższych decyduje się złamać prawa ludzkie. Wbrew

zakazowi króla decyduje się na pochowanie ciała swojego zmarłego brata Polinejkesa. Nie ma dla niej znaczenia, że za ten czyn grozi jej śmierć, ani to, że jej brat został uznany za zdrajcę. Wie, że musi dokonać wyboru pomiędzy miłością do brata i poszanowaniem praw boskich, a posłuszeństwem wobec władcy. Z całą świadomością wybiera miłość do zmarłego brata. Wierząc, że zaniechanie pogrzebu zmarłego uniemożliwiało jego duszy przestąpienie bram Hadesu i skazywało ją na wieczną ziemską tułaczkę, a niewypełnienie powinności wobec umarłego narażało żyjących na gniew ze strony bogów, Antygona decyduje się na potępienie „ziemskie” i pogardę ze strony króla. Jej postawa unaocznia nam jej oddanie i miłość do zmarłego brata, świadczy o poszanowaniu praw boskich i głębokiej wierze.

• „Pieśń o Rolandzie” - bezgraniczna miłość do Boga wyrażona została w historii rycerza Rolanda, średniowiecznego francuskiego wojownika, którego czyny i śmierć opisuje anonimowy autor w swojej "Pieśni o Rolandzie". Funkcją Rolanda w armii Karola Wielkiego było dowodzenie tylną strażą podczas wyprawy przeciwko Saracenom. Podczas powrotu z wyprawy, kiedy wraz ze swymi oddziałami przeprawiał się przez wąwóz w Pirenejach, został napadnięty przez wrogów. Pomimo heroicznej walki i zgładzeniu wielu przeciwników, odniósł poważne rany i zginął. Niezwykle ważnym fragmentem utworu jest scena śmierci bohatera. Kiedy otrzymuje on decydujący, zabójczy cios, wiedząc, że umrze, czyni wszystko, by swój zgon uczynić godnym prawdziwego rycerza. Modląc się, w przedśmiertnym geście, wyciąga rękawicę ku niebu, symbolicznie zwracając Bogu jego lenno. Kiedy w końcu umiera, na ziemie zstępują po niego aniołowie i zabierają jego duszę do nieba.

Miłość do Boga była jednym z najważniejszych elementów rycerskiego kodeksu.

• „Dzieje Tristana i Izoldy” - to epos opowiadający o miłości, jaką przeżywa dwoje głównych bohaterów. Jest to uczucie, którego nie da się powstrzymać, niezwykłe, szalone, aż po grób. Miłość ta nie zrodziła się naturalnie, jako zauroczenie jednego człowieka drugim. Była wynikiem działania magii napoju miłosnego. Od początku była także miłością tragiczną, która musiała doprowadzić kochanków do zguby. Napój wypiły nie te osoby, dla których był przeznaczony. Stało się to niechcący i nie było w tym winy Tristana i Izoldy. Postępowanie bohaterów to konsekwencja przypadkowego czynu, zrządzenia losu. Przypadkowe wypicie napoju jest punktem zwrotnym akcji, momentem narodzin uczucia, które zadecyduje o losie bohaterów, stając siłę najważniejszym problemem ich życia i czynnikiem popychającym do działania. Bohaterowie nie traktują swego uczucia jako grzesznego czynu, czują się niewinni. Knują podstępy i przeciwstawiają się ustalonym konwenansom. W utworze zaprezentowano niekonwencjonalny obraz moralności, która na pierwszym planie stawia miłość, mimo że otacza ją atmosfera zdrady, podstępów, nienawiści, oszustwa, a nawet zbrodni.

• „Romeo i Julia”, William Szekspir - dramat opowiada o tragicznym uczuciu, które połączyło głównych bohaterów, pochodzących z dwóch skłóconych rodów. Gdy się poznają, zakochują się w sobie, jednak wiedzą, że nigdy nie będą mogli być razem. Na przeszkodzie ich szczęściu stoi rodowy spór. Biorą potajemnie ślub w celi ojca

Laurentego, a następnego dnia Romeo zostaje wplątany w uliczną bójkę i wygnany z Werony. Julia natomiast ma zostać wydana za mąż za hrabiego Parysa. Aby wybrnąć z dramatycznej sytuacji ojciec Laurenty daje Julii środek nasenny, po którego zażyciu sprawia wrażenie martwej. Ślub z Parysem nie dochodzi do skutku, ale do Romea nie dociera w porę wiadomość o podstępie. W grobowcu Julii zażywa truciznę, aby na zawsze pozostać przy boku żony. Julia, przebudziwszy się zadaje sobie śmiertelny cios sztyletem. Śmierć bohaterów kończy spór pomiędzy rodzinami. Ich miłość była przejawem buntu przeciw narzuconym podziałom. Bunt ten doprowadził do klęski, do śmierci kochanków i najsroższej kary dla osieroconych rodziców.

• „Sonety do Laury”, Francisco Petrarca - autor przedstawia obraz ukochanej w sposób wyidealizowany, ukazuje jej zalety tak, jakby pozbawiona była wad. Artysta kreuje kobietę na anioła, który jest jego przewodnikiem po krainie uczuć. Świat miłości według Petrarki to miejsce baśniowe, w którym są same sprzeczności i kontrasty. Przez swoje poglądy utworzył nowy wzór tworzenia utworów o tematyce miłosnej. Miało to duży wpływ na twórców renesansowych jak również kolejnych pokoleń.

• „Do miłości”, Jan Kochanowski - autor zwraca się bezpośrednio do miłości z prośbą, by „atakowała” wszystkie części ciała poza sercem. Poeta ma tu na myśli, że nie warto się zakochiwać, lecz raczej wykorzystywać miłość. Można się domyślić, że chodzi mu o zbliżenia miłosne – sprawiające rozkosz ciału, nie wiążące emocjonalnie. Widać tutaj zupełnie nowe konkretyzowanie miłości, jakiego u kobiet

nie dało się zauważyć. Kochanowski ukazuje miłość nie jako silne uczucie łączące ludzi, którzy dają sobie nawzajem jak najwięcej, lecz jako pożycie erotyczne, rozkosze cielesne.

• „Do trupa”, Jan Andrzej Morsztyn - w utworze odnajdujemy motyw miłości miedzy kobietą, a mężczyzną. Autor porównuje oba zjawiska - miłość i śmierć. Okazuje się, że miłość bardzo przypomina śmierć, a zakochany trupa:

„Leżysz zabity i jam też zabity,

ty - strzałą śmierci, ja- strzałą miłości…”

Podmiot liryczny jest zniewolony przez nieszczęśliwą miłość. Jak możemy dostrzec poeta wnioskuje, że nieboszczyk jest w dużo lepszej sytuacji niż zakochany, ponieważ niczego nie czuje. Miłość natomiast jest ogromnym cierpieniem dla kogoś kto kocha bez wzajemności. Mimo bólu zakochany ma zniewolony umysł. Nie potrafi myśleć o niczym innym jak tylko o tej drugiej ukochanej osobie.

• „Cierpienia młodego Wertera”, Johann Wolfgang Goethe – miłość jest dla głównego bohatera – Wertera chorobą, uczuciem niepodlegającym ludzkiej woli.

Miłość do Lotty staje się najświętszą wartością, jedyną treścią jego życia i przyczyną głębokiego cierpienia. W liście do przyjaciela pisze: „Nie znam już innej modlitwy jak do niej (...) wszystko dookoła widzę tylko w związku z nią (...). Nie widzę cierpieniu temu kresu prócz grobu”. Dramatyczne wyznanie Wertera: „Mam tak wiele, a uczucie do niej pochłania wszystko; mam tak wiele, ale bez niej wszystko staje się niczym” dowodzi, że ukochana w jego oczach przybiera rozmiar bóstwa, bo z nią jedną wiąże swoje nadzieje. Lotta pomimo tego, że jest nieosiągalna i niedostępna utrzymuje uczucie Wertera, sprawia, iż przeżywa on zewsząd ogarniającą go namiętność. To szczęście jest nieosiągalne, dlatego, nie mogąc dłużej znieść emocjonalnego napięcia, bohater ostatecznie decyduje się na śmierć samobójczą, upatrując w niej wyzwolenie.

• „Giaur”, George Byron – w utworze mamy do czynienia z miłością niespełnioną, prowadzącą do zabójstwa oraz miłością i oddaniem dla tradycji i religii. Motyw miłości niespełnionej dotyczy Giaura i Leili. Leila należała do haremu Hassana, jednak jej prawdziwym ukochanym był Giaur. Była to również miłość zakazana, ze względu różnic religijnych, bowiem Leila była muzułmanką, a Giaur chrześcijaninem. Hassan, jako gorliwy wyznawca islamu nie mógł pozwolić sobie na taką zniewagę i mimo miłości jaką darzył Leilę, kazał ją zamordować. Miłość do tradycji i religii dotyczy właśnie Hassana i chcę podkreślić ten rodzaj uczucia, ponieważ był on silniejszy od miłości do kobiety i sprawił, że Hassan stał się postacią tragiczną. Giaur w odwecie za zabójstwo ukochanej, które sprawiło, że ich miłość nie mogła się spełnić i być szczęśliwą, zamordował Hassana.

• „Romantyczność”, Adam Mickiewicz - przejaw miłości romantycznej zauważyć można w pierwszej części ballady, którą jest krótkie opowiadanie o losach dziewczyny, która przed laty utraciła ukochanego. Karusia jest obłąkana z rozpaczy. Nie chce pogodzić się z faktem odejścia ukochanego ze świata żywych. űródłem kontaktu z mężczyzną staje się wiara, że egzystuje on w świecie zmarłych. Dziewczyna widzi go, rozmawia z nim, co więcej wiarę w istnienie świata pozazmysłowego podzielają zebrani wokół Karusi mieszkańcy wsi. Oni wiedzą, że młodych łączyła głęboka, prawdziwa miłość, to jest naturalne, że kochanek odwiedza ukochaną.

• „Dziady” cz. IV, Adam Mickiewicz – Gustaw, główny bohater, to typowy romantyczny kochanek. Indywidualista, uwikłany w tragiczną i niespełnioną miłość, buntujący się przeciwko światu i niesprawiedliwym stosunkom społecznym. To właśnie prawa rządzące realnym światem rozdzieliły go z ukochaną. Szydził również z tych, którzy w zdobyciu bogactwa widzieli szczęście. Szydził z Maryli, która wybrała na męża człowieka bogatego. Był szaleńcem, który zbuntował się przeciwko światu w jedyny możliwy dla siebie sposób, popełniając samobójstwo. Monolog Gustawa o miłości i cierpieniu to wspaniałe studium psychologiczne osoby owładniętej szaleństwem miłosnej pasji. Jednocześnie to studium wielkiej miłości romantycznej, która stała się głównym tematem dzieła Mickiewicza. Gustaw był mężczyzną, którego lektura romantycznych książek doskonale przygotowała do roli kochanka i ukształtowała jego wyobrażenie o miłości. Kochał tak bardzo, że zatracił się w

uczuciu, sądząc, że jest to dar od Boga, że Maryla jest jego zwierciadlanym odbiciem. Kiedy sięgał ku niebu, został strącony na ziemię. Idealna kochanka wybrała innego mężczyznę, a według Gustawa wybrała bogactwo, a nie prawdziwą miłość. Zostawiła łączącą ich wspólnotę dusz, zapominając jak wiele ich łączy i że byli dla siebie stworzeni. Odrzucony Gustaw stał się samotnikiem, rozpamiętującym swoją miłość. Dalsze życie nie miało dla niego sensu i dlatego zdecydował się na samobójstwo, ponieważ był to sposób na ucieczkę ze świata, w którym zabrakło jego bliźniaczej duszy.

• „Do M***”, Adam Mickiewicz - poeta rysuje obraz nieszczęśliwej miłości. Kobieta rozkazuje podmiotowi lirycznemu odejść, powtórzenia podkreślają bolesność chwili rozstania. Mężczyzna godzi się, zaznacza jednak, że nie jest w stanie zapomnieć znajomości. Kolejne strofy świadczą także o pewności uczuć ukochanej, która nie zapomni o podmiocie lirycznym, będzie go pamiętała i wspominała Wiele mówiący jest też sam tytuł. Mimo, że w wierszu nie zostaje podane imię tytułowej M***, z pewnością wykluczyć nie można, że jest to Maryla Wereszczakówna – ukochana autora.

• „Konrad Wallenrod”, Adam Mickiewicz - tytułowy bohater i Aldona bardzo się kochali, jednak historia ich miłości nie miała szczęśliwego finału – Konrad nie mógł oddać się dobrodziejstwom małżeństwa, gdyż dręczyło go poczucie obowiązku względem ojczyzny, której gotów był poświecić życie. Ostatecznie patriotyzm Wallenroda stał się przyczyną jego osobistej tragedii, doprowadził do samobójczej

śmierci obojga kochanków.

• „Pan Tadeusz”, Adam Mickiewicz - tytułowy bohater, młody szlachcic, syn Jacka Soplicy, wraca do domu stryja, gdzie się wychował, po latach pobytu w wileńskich szkołach. Pierwsze spotkanie z młodziutką Zosią było dla niego olśnieniem i tak wielkim zaskoczeniem, że nie zdążył się przyjrzeć pięknej dziewczynie, szybkiej, zwinnej, wstydliwej i bardzo naturalnej w swoim zachowaniu. Z nagłej niezwykłości tego spotkania wynikają późniejsze tragikomiczne wypadki: Tadeusz myli Zosię z Telimeną, ulega doświadczonej, sprytnej kokietce, a kiedy okazuje się, że spotkana po przyjeździe do dworu dziewczyna jest piękniejsza i dużo młodsza od Telimeny, młodzieniec postanawia utopić się w stawie. Autor ułożył zdarzenia z troską o szczęśliwe zakończenie. Tadeusz wyjaśnia Telimenie swoją pomyłkę,...