Planowanie rozwoju miast PDF

Preview

Summary

Notatki z kursu Planowania Rozwoju Miast 1 z Gospodarki Przestrzennej na Wydziale Architektury PWR...

Description

Wykład 1 (20.02.2018) Urbaniści postrzegają miasto to nie tylko budynki, ale również elementy, które można zrozumieć, przetworzyć, narysować. Widzimy miasto poprzez cechy charakterystyczne, które je definiują, np. gęstość zaludnienia itp. Jak postrzegać miasto? procesy – przepływy – relacje – powiązania – dynamika – zmiany – ruchy społeczne – trendy gospodarcze Miasto to „biologiczna” struktura – zmiany w nim zachodzące są stałe, wszystko co zostaje zaprojektowane dla miasta ciągle się zmienia Miasta dzisiaj charakteryzuje brak granic administracyjnych – nie wiadomo gdzie dokładnie miasto się kończy, a pobliskie miejscowości zaczynają. Nie można stwierdzić gdzie dokładnie przebiega granica patrząc jedynie na strukturę miasta – wyzwanie w planowaniu. W historii miast i urbanistyki ostatnie 200 lat jest bardzo specyficzne – zachodzą bardzo gwałtowne zmiany (nagły rozwój, rozrost) – powstają nowe struktury -> nowa definicja miast (powstają obszary funkcjonalne/metropolitalne miast) Wraz z rozwojem miasta poza problemami z rozrastającą się tkanką miejską pojawiają się problemy z zagadnieniami powiązanymi ze społeczeństwem ( ścieki, woda, komunikacja itd.) - uwarunkowania rozwoju miast wynikają również z kontekstu środowiska, specyfiki topografii w danym miejscu – wyzwaniem jest integrowanie topografii w tkankę miejską Zmiana jakościowa – czyli to jak miasto kiedyś wyglądało jest nieadekwatne do dzisiejszego kontekstu funkcjonalnego miasta – nie jest możliwe przywrócenie dawnych struktur Modele w miastach – jak sobie wyobrażamy, że coś działa; przedstawiane za pomocą schematycznych rysunków przedstawiających strukturę funkcjonalno-przestrzenną – schematy ułatwiają przedstawienie pomysłów na przyszłe plany/koncepcje Należy patrzeć na pozycję miast w skali globalnej – hierarchizacja. Jak coś co dzieje się po drugiej stronie świata wpływa na nas. Urbanistyka (ważne wydarzenia, które realnie wpłynęły na przestrzeń bez wiedzy o planowaniu) 1851 – Saltair (Titus Salt) Osiedle zbudowane przez fabrykanta, odpowiedź na problemy występujące w przestrzeni – nowe podejście do planowania 1853 – 1870 – przebudowa Paryża (Georges-Eugene Haussmann) Przebudowa przeprowadzona przez ministra skarbu co zaowocowało ściśle ekonomicznym podejściem do struktury miasta (co jest najbardziej opłacalne, a co nie) – bardzo pilnował na co warto wydać pieniądze, a na co nie. Utworzono nawet studium Paryża na potrzeby tej przebudowy (jedno z opracowań polegało na tym po ilu latach ulice pokryją się łajnem do 1 piętra). 1882 – Ciudad Lineal (Arturo Soria y Mata) Miasto liniowe – trójkątna sieć tramwajów odciążająca centrum miasta. (Zaprojektowane przez dziennikarza)

1889 – To-morrow: a Peaceful Path for Real Reform (Ebenezer Howard) – później wydane jako Garden Cities of To-morrow Ebenezer Howard był stenografem w parlamencie brytyjskim i chciał zaproponować lepsze warunki życia dla mniej majętnych obywateli. Jak widać powyżej pierwsze znaczące działania planistyczne nie były dokonywane przez ludzi, którzy się tego wyuczyli, tylko tych którzy dostrzegali problem i starali się im zapobiec. Stało się to impulsem do oddzielenia się planowania jako nauki i na początku XX wieku zaczęły powstawać towarzystwa planistyczne oraz pierwsze akty prawne regulujące planowanie. 1899 – powstaje Town and Country Planning Association 1909 – Housing and Town Planning Act – pierwszy akt prawny odnośnie planowania mówiący o tym jak planować oraz jakie są standardy 1909 – pierwsze moduły dotyczące planowania na Liverpool University oraz w Harvardzie 1911 – Societe Francaise des Urbanistes (SFU) 1913 – International Federation for Housing and Planning (IFHP) 1914 – Royal Town Planning Institute (RTPI) 1923 – Towarzystwo Urbanistów Polskich (TUP) Jak pracuje urbanista? -

Jedynie inicjuje process (brak gotowego “produktu”) Okres „dojrzewania” poszczególnych elementów jest różny – każdy element ma swój okres życia Brak pewności czy zadanie zostanie zrealizowane w pierwotnej formie (nigdy nie zostaje) Klientem jest szeroka społeczność, która jest wewnętrznie sprzeczna i zmienia się w czasie

Co powinien umieć planista? Klaus R. Kunzmann „Kluczowe kwestie miejskie w Europie” 1. Konceptualizacja, promocja i wdrażanie (rzeczywistego = dobrze pojmowanego) zrównoważonego rozwoju (np. redukcja zbędnych przemieszczeń czy konsumpcji terenu) 2. Zarządzanie przestrzenią w warunkach wzrastającej fragmentacji i polaryzacji obszarów miejskich i konkurencji wielu grup o różne dobra (przestrzeń, pieniądze, ludzie etc.) 3. Konceptualizacja i zarządzanie polityką mającą na celu zabezpieczenie i promocję pracy w warunkach postindustrialnych technologii 4. Rozwój koncepcji wielokulturowych społeczności miejskich jako skutków migracji 5. Ochrona europejskiego dziedzictwa kultury miejskiej (także przed ekonomicznym naciskiem i globalizującą się kulturą) Kompetencje urbanisty do zmierzenia się z problemami: Analityczna – rozumienie co się dzieje Metodologiczna – jak się zdobyć informacje Wizjonerska – wyobraźnia dalekobieżnych celów Kreatywna – Jak wdrożyć cele? Jaka forma przestrzenna? Wrażliwość społeczna – pracujemy dla ludzi Komunikacyjna – umiejętność wytłumaczenia co mamy na myśli Interkulturalna – jak rozmawiać z różnymi grupami

Wykład 2 (27.02.2018)

Kompetencje planisty wg. Nowej Karty Ateńskiej (stworzona przez ECTP – European Council of Spatial Planning i CEU – Conseil European des Urbanistes) 1998 – rada ECTP opracowała Nową Kartę Ateńską („stara” Karta Ateńska powstała w 1933r. – Le Corbusier, na statku – pierwszy manifest urbanistyczny, zadawała pytanie „Co mamy robić z miastami?” Nowa Karta Ateńska została odnowiona w 2003 r. ECTP zdefiniowało urbanistę” -

scientist (badacz danych i naukowiec) designer and visionary (projektant kreatywny I wizjoner) political advisor and mediator (polityczny doradca I mediator) urban manager (zarządca przestrzennych jednostek terytorialnych)

2013 – najnowsza wersja Nowej Karty Ateńskiej Rola urbanisty/planisty -

działalność interdyscyplinarna muszą się koncentrować na stałej zmianie urbanista ma odpowiedzialność publiczną umie tworzyć/współorganizować strategie JEST LIDEREM ZMIAN (efektywność energetyczna, zarządzanie zasobami)

Przestrzeń w ostatnich latach zmieniła się gwałtownie w porównaniu do zmian zachodzących w przestrzeni w historii. 6 mln lat temu na ziemi były małpy, 4 mln lat temu pojawił się australopitek, 2 mln lat temu zaczęto używać prymitywnych narzędzi, 200-100 tys lat temu są ślady plastyczności poznania (malowidła w jaskiniach), 5900 lat pne pierwsze miasto Catal Huyuk – coraz mniejsze odległości czasu pomiędzy zmianami w wykorzystywaniu przestrzeni. Modele miast: -

Dominacja i kontrola Współpraca i wymiana Bezpieczeństwo i rozwój

Miasto na różnych poziomach: -

Indy… (nie mogę rozczytać co napisałam) Lokalny Gminny/miejski Regionalny Krajowy

Przyszłość nigdy nie będzie taka jak przeszłość Miejska eksplozja – głównie Azja oraz Ameryka Pd. –miasta na ogromną skalę Współczesne uwarunkowania rozwoju miast: -

Kto naprawdę przekształca tkankę miejską? – wszyscy. Nie jest to zależne od urbanistów Procesy są nieprzewidywalne oraz o dużej złożoności Dynamiczne procesy cywilizacyjne rozprzestrzeniają się drogą dyfuzji

-

Nie istnieją „wiecznie trwałe” obiekty Demokracja, a zarządzanie miastem Wolny rynek, a rozwój miast Zmienność prawa Zatarcie granic pomiędzy usługami publicznymi a komercyjnymi

Syndrom polityków FROG – First Restore Our Growth Syndrom społeczny BANANA – Build absolutely nothing anywhere near anyone

Wykład 3 (05.03.2018) W danym momencie w historii pewne rzeczy są nie do przewidzenia, ciężko wyobrazić sobie stan przyszły. Estymacja przyszłości jest oparta o dzisiejsze dane, ale czy rzeczywiście jest to dobre rozwiązanie? – Błąd między estymacjami (będzie jak jest/wszystko się zmieni) jest duży – im dalej w czasie tym większa różnica. TEORIA KATASTROF - zmienia się skokowo i nie ma powrotu do przeszłości Robert Park (1925) –„Tworząc miasta człowiek stworzył siebie na nowo”

KLASYCZNE DEFINICJE MIAST Miasto ma swoje charakterystyczne cechy fizjograficzne, widząc zdjęcie miasta i wsi od razu rozpoznajemy, które z nich to miasto. Antyk: Artystoteles „Polityka. Księga 1” - podkreśla znaczenie społeczeństwa/wspólnoty Pełna w końcu wspólnota, stworzona z większej ilości gmin wiejskich, która niejako już osiągnęła kres wszechstronnej samowystarczalności, jest państwem; powstaje ono do umożliwienia życia, a istnieje aby życie było dobre. Każde państwo powstaje na drodze naturalnego rozwoju, podobnie jak i pierwsze wspólnoty. Jest bowiem celem do którego one zmierzają, natura zaś jest właśnie osiągnięciem celu. Okazuje się z tego, że państwo należy do tworów normy, że człowiek z natury jest stworzony do życia w państwie. Współcześnie: F. Ratzel – Miasto to trwałe zagęszczenie ludzi i siedzib ludzkich, obejmujące znaczny obszar i położenie w centralnym punkcie większych dróg komunikacyjnych - koncentracja, ludzie, domy - miasto ma pewną wielkość (większa od…) - centralne położenie/centralność H. Wagner – Miasto to punkty, w których koncentruje się działalność handlowa

- Handel => wymiana W. Olsen – miasto to skupisko wewnętrznie zróżnicowane - fizjologicznie/funkcjonalnie/strukturalnie itp. - nie ma miasta tam gdzie wszystko wygląda tak samo - heterogeniczne – zbiór nie takich samych rzeczy F. von Ritchhofen – miasto to skupisko ludzi, dla których źródłem normalnych środków utrzymania jest koncentracja rodzajów pracy, niezwiązanych z rolnictwem - ważna dla zrozumienia – miasto może definiować struktura społeczna (nie tylko to co się dzieje w przestrzeni definiuje miasto) – specyfika ludności miejskiej Definicja Christallera + kogoś innego – nie zdążyłam zapisać Brunhes i Defontaines – miastem jest takie osiedle gdzie większość ludzi spędza przeważającą część czasu wewnątrz osiedla S. Giedion – miasto jest wyrazem różnorodności, stosunków społecznych, zespolonych w jeden organizm - „Czas, przestrzeń, architektura” G. Schwarz – miasto to osada o określonej wielkości, zwartej zabudowie, która ma zróżnicowaną strukturę dzielnic, poziom życia miejskiego i znaczny stopień centralności. - ogólnie powiedziane, bo co to jest dokładnie „poziom życia miejskiego” M. Sorre – miasto to skupisko zwarte, stałe, znacznie i gęsto zaludnione, którego egzystencja przeważnie niezależna jest od terenu, na którym się rozciąga, a którego istota polega na powiązaniach z szerokimi obszarami i na wyższym stopniu organizacji życia zbiorowego. K. Dziewoński – miasto to historycznie ukształtowany typ osiedla, wyznaczony istnieniem konkretnej społeczności cząstkowej, skoncentrowanej na pewnym obszarze, o odrębnej organizacji uznanej i określonej prawnie oraz wytwarzanej w ramach swej działalności zespół trwałych urządzeń materialnych o specyficznej fizjonomii, którą można uznać za odrębny typ krajobrazu. R. E. Park - miasto to stan duszy, zbiór obyczajów i tradycji, zachowań i odczuć wytworzonych wokół tych obyczajów i przekonań za pomocą tej tradycji - definicja poetycka i ogólna, jednak jak się wie czym ogólnie jest miasto to pasuje Lata 60 – ANTYDEFINICJE P. George – zdefiniowanie miast w poszczególnych formacjach społeczno-gospodarczych jest ważniejsze niż definiowanie jakiegoś miasta abstrakcyjnego i ogólnie niewystępującego. Definicja z antydefinicji: Rodzaje miast odpowiadają formom skupienia się ludzi i koncentracji funkcji charakterystycznych dla odmiennych formacji społeczno-gospodarczych J. Beaujeu-Garnier i G. Chabot – samo pojęcie miasta może być w pewnym sensie przestarzałe, gdyż razem z miastem należy rozważać także okoliczne miejscowości, które biorą udział w jego życiu (aglomeracja – z łac. nagromadzenie) Miasto zmienia się dostosowując się do określonej formy cywilizacyjnej, której jest wyrazem. Należy je zawsze rozpatrywać na tle ich środowiska i cywilizacji, do których należą.

Słowa klucze w definiowaniu miast: - koncentracja i nagromadzenie - istnienie swoistych urządzeń oraz ich zróżnicowanie - zróżnicowanie struktury zawodowej - oderwanie ludności od warunków zajmowanego terytorium, które staje się już raczej miejscem w przestrzeni, a nie koniecznym źródłem środków egzystencji - centralność przejawiająca się: - związkami z otoczeniem - czynnikami komunikacyjnymi, które te związki warunkują - aspekty historyczne (trwałość) - aspekty prawne - aspekty kulturowe (styl życia) Jak mierzyć rozwój miast? ROZWÓJ – terytorialny, demograficzny, ekonomiczno-społeczny 1. Terytorialny Czy obecny stan terytorialny decyduje o rozwoju miasta? Czy to, że miasto się rozrasta znaczy że jest lepsze? Duże terytorium nie ma nic wspólnego z zagospodarowaniem (mogą być puste, niezagospodarowane obszary w centrum) Rozwój terytorialny to też ponowne użycie tych samych obszarów. Rozwój do wewnątrz – retrofitting Miasto przekracza granice administracyjne i tworzy nową formę organizacji przestrzennej Miasto to: 1. Fizyczna struktura 2. Organizacja terytorialna uzależniająca od siebie sąsiednie miasta

Wykład 4 (13.03.2018) W mieście ni tylko miasta są coraz większe ale konieczne są związki funkcjonalne – dojazdy do pracy, usług itp. 1. 2. 3. 4.

Miasto – w granicach administracyjnych (np. Zurich – 365 000) Aglomeracja – okolice (+575000 – mieszkających naokoło) Sąsiednie aglomeracje Obszar metropolitalny (obejmuje większą ilość sąsiednich miast)

Aglomeracja (łac. aglomeratio - nagromadzenie) – zurbanizowany obszar złożony z miasta głównego oraz przyległych obszarów, których funkcjonowanie jest zasadniczo zdeterminowane przez to miasto(codzienne dojazdy do pracy, szkoły, korzystanie z usług, wspólna infrastruktura i transport itp.) Kiedy aglomeracja ma charakter policentryczny – to nazywamy taki obszar zurbanizowany KONURBACJĄ Praktycznie na przykładzie każdego miasta można zaobserwować przekształcanie się obszarów zurbanizowanych w aglomeracje i obszary metropolitalne – nie tylko układy koncentryczne, zależy to od ukształtowania terenu, urbanizowania obszaru itp. Przykład:

·

Grand Lyons złożone z wielu niezależnych gmin Les grandes unites (jednostki miejskie)

·

Bazylea – na styku 3 granic (Francja, Niemcy, Szwajcaria)

Podsumowując: Granice nie odzwierciedlają jak miasto wygląda dzisiaj. Miasta nie mają jednego wzorca i każdy przypadek jest inny. Obecne miasta to coś więcej, przekracza granice administracyjne, jednostki bardzo silnie między sobą współpracują – na ogromną skale – przepływy fizyczne na ogromne odległości: OBSZAR METROPOLITALNY (metropolitan area) 1. Rozległy obszar odznaczający się dużym zagęszczeniem ludności obejmujący miasto główne, jego aglomerację (lub konurbację) i szeroką strefę wpływów, obejmującą związki ekonomiczne, kulturalne, transportowe i infrastrukturalne. [nie musi być w całości zurbanizowany, ale występują związki funkcjonalne] Aglomeracja i obszar metropolitalny to opisy funkcjonalne, a nie ilościowe. Trudności w posługiwaniu się oboma pojęciami: -

Trudno delimitować obszar zarówno aglomeracji jak i obszaru metropolitalnego

-

Potrzebne są mierniki

-

Układ danych statystycznych odnosi się do jednostek administracyjnych

Panuje zamieszanie terminologiczne, zwłaszcza w odniesieniu do pojęcia „obszar metropolitalny” – nie ma jednej definicji, nagromadzone mnóstwo znaczeń

Obszar metropolitalny to NIE metropolia. Wywodzące się z USA pojmowanie „obszaru metropolitalnego” wyłącznie w kategoriach ilościowych, po raz pierwszy(jak się wydaje) zostały „obszary metropolitalne” wyodrębnione przez U.S. Census Bureau w roku 1910 i odnosiły się do największych miast przekraczających 100 000 mieszkańców. Natomiast w Europie obszar metropolitalny jest traktowany funkcjonalnie, a nie ilościowo. 3 Nowe podejścia (ESPON, Komisja Europejska, OECD): 1. Ustalenie miejskich stref morfologicznych – Urban Morphological Zones (UMZ) opracowanych przez European Environment Agency (EEA) i Joint Research Institute (IRC) - Pokrycie terenu i rzeczywisty zasięg miasta - Dostrzeżenie rozbieżności między administracyjnymi granicami miasta a rzeczywistym obszarem miasta rozumianym jako fizyczne miejskie zagospodarowanie; - Wyodrębniona została kategoria core city rdzenia miasta), która opisywała jednostkę administracyjną, podczas gdy Urban Morphological Zones (UMZ) opisywały rzeczywisty terytorialny zasięg zagospodarowania miejskiego - Dane do uzyskania z cośtam Core - z jakimi miastami ma się do czynienia, aby zbierać zintegrowane dane (Paryż i Sofia -różnice w granicach administracyjnych – Paryż większy morfologicznie od granic administracyjnych, a Sofia dużo mniejsza)

2. Wyodrębnienie miast w granicach administracyjnych, będącymi częścią tzw. szerszych stref miejskich – Larger Urban Zones (LUZ) opracowanych w dużej mierze przez Eurostat we współpracy z OECD, w tym także na potrzeby Urban Audit - Statystyczne, mierzalne cechy (audyt miejski) - Badanie rozpoczyna analiza pokrycia terenu dla obszaru większego niż miasto w granicach administracyjnych (tak samo jak wcześniej dla miasta) - Analiza dojazdów do core city oraz ustalenie progu w zależności od miejsca od 10% do 20% zatrudnionych, która definiuje tzw. szerszy obszar miejski – Larger Urban Zone (LUZ) Różna tolerancja odległości dojazdów do pracy (Anglicy mogą 200 km, Czesi nie chcę do miasteczka obok – wewnętrzna mobilność krajów) - LUZ obejmuje jednostki administracyjne, dodatkowo wypełniające warunek przyległości, tworzące razem spójny obszar, pozbawiony „dziur” - wynikiem jest otoczka dojazdów do pracy wokół właściwego miasta 3. Wyodrębnienie morfologicznych obszarów miejskich – Morphological Urban Areas (MUA) stanowiących rdzeń funkcjonalnych obszarów miejskich – Functional Urban Areas (FUA) opracowanych przede wszystkim przez IGEAT na potrzeby ESPON - Bazuje na poprzednich, ale usytuowało cechy morfologiczne w strefach funkcjonalnych (nie jak daleko sięga miasto, ale jak daleko sięga ”swoimi mackami” przez związki funkcjonalne) ESPON – jako program powstał w 2002 r. w celu prowadzenia z perspektywy europejskiej badań i studiów nad rozwojem terytorialnym i planowaniem przestrzennym w celu dostarczenia narzędzi politykom w wymienionych zakresach. Celem projektu 1.4.3. (Study of Urban Functions) między innymi było głębsze przeanalizowanie europejskich systemów miejskich, skonsolidowanie metod delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych oraz aktualizacja typologii obszarów zurbanizowanych W analizach posłużono się konceptem morfologicznych obszarów miejskich MUA który opisywał miasto liczące powyżej 20 000 mieszkańców odznaczające się miejskim krajobrazem i o ile możliwe wyodrębnionym historycznym centrum, charakteryzujące się gęstością zaludnienia co najmniej 650 mieszk./km2 Kryterium gęstości zaludnienia pozwalało włączyć do MUA więcej niż jedną jednostkę administracyjną. Pozwalało to uniknąć dodatkowego bytu w sytuacji, kiedy MUA obejmowało obszar większy niż granice administracyjne miasta. Ustalono także, że … Functional Urban Areas (FUA), które zostały wydzielone w oparciu o dojazdy do pracy. Przyjęto, że zewnętrzna granica funkcjonalnych obszarów miejskich FUA wyznaczona zostanie przez granicę jednostek administracyjnych, w których więcej niż 10% aktywnej zawodowo ludności pracuje w morfologicznych obszarach miejskich (MUA) Przyjęto takie założenie, że każda jednostka administracyjna w ramach FUA może być powiązana tylko z jednym MUA, zatem w przypadku gdy obserwowano dojazdy do więcej niż jednego MUA, jednostkę wiązano z MUA, w stosunku do którego odnotowywano najwyższy wskaźnik dojazdów do pracy, w przypadku równego wskaźnika, decydowała wielkość mieszkańców MUA.

Od tej reguły były wyjątek. … Definicja OECD - Urban areas are “functional economic units, consisting o highly densely populated municipalities (urban cores) as well as any adjacent municipalities with high degree of economic integration with the urban cores, measured by travel-to-work flows” Doprowadziło to do ujednoliconej definicji OECD i komisji Europejskiej („Cities in Europe.”) A City is a local administrative unit (LAU) where the ma...