Psychologia Ogólna WYKŁAD PDF

Preview

Summary

Download Psychologia Ogólna WYKŁAD PDF

Description

psychologia - nauka o mechanizmach i prawidłowościach funkcjonowania psychiki człowieka 1879 - powstanie psychologii

NURTY PSYCHOLOGICZNE: 1. INSTROSPEKCJA- samoobserwacje w psychologii - eksperyentator prygotowuje obiektywne warunki zewnętrzne, wywołujące zjawisko psychiczne, następnie prezentuje je badanemu, którego zadaniem jest skupić na nich uwagę i opisać to, co one spowodowały - prywatne zjawisko psychiczne staje się publiczne (obiektywne), a metoda pozwala na powtarzalność 2 . WOLUNTARYZM -

umysł to alternatywna całość - organizuje, analizuje, zmienia elementy psychiczne i możliwośći świadomośći. tworzy doświadczenia, uczucia i pojęcia - życie psychiczne stanowi suma bieżących procesów świadomości - w toku twórczej syntezy ludzkie życie jest nieustannie wzbogacane o nowe treści i doświadczenia - produkt psychiczny jest czymś więcej niż sumą składowych - ma nowe, istotne właściwości (zasada twórczych rezultatów), całość to coś więcej niż suma treści 3. PSYCHOLOGIA EKSPERYMENTALNA - analizuje elementy składowe i dyspozycje doświadczania przez człowieka rzeczywistosci owych elementów świadomego doświadczania i zrozumienie, jak tworzą one psychiczne dyspozycje i skupiska (mapa psychiki) 4. PSYCHOLOGIA POSTACI - zjawiska psychicze są zorganizowanymi całościami, czyli postaciami pierwszeństwo nad elementami nad całość (pierwsze wrażenie) - percepcja - szeroki termin obejmujący różnorodne doświadczenie rzeczywistości przez człowieka 5. KLASYCZNA PSYCHOANALIZA Zygmunt Freud (1859-1939) określił, że “życie psychiczne jest podobne do funkcjonowania aparatu składającego się z kilku części”, a najstarszą z nich jest id. - ID - obecne od narodzin instynkty (np. seksualny, śmierci), najbardziej prymitywny, najtrudniej dostępny, funkcjonuje na poziomie nieświadomym, poszukuje przyjemności, unika bólu, jest kontrolowane przez ego - EGO - kieruje się tzw. “zasadą rzeczywistości”, pomaga id zaspokoić pragnienia w sposób akceptowalny społecznie, pewne działania blokuje, inne opóźnia do czasu, aż pojawią się bardziej stymulujące okoliczności, działa na poziomie świadomym i podświadomości - SUPEREGO - rozwija się w toku wychowania i nabywania doświadczeń, reprezentuje jednostkę - LĘK a) neurotyczny - żądania ze strony id b) moralny - żądania ze strony superego c) realny - rzeczywiste zagrożenia świata zewnętrznego

-

MECHANIZMY OBRONNE - znoszą lęk i pozwalają ego funkcjonować, działają na poziomie podświadomości, mają na celu ochronić czlowieka przed doznawaniem skrajnie trudnych emocji, lecz paradoksalnie czasem bardziej potrafią zaszkodzić niż pomóc a) projekcja - przypisywanie innym swoich cech, motywacji, zachowań czy uczuć b) wyparcie - niedopuszczenie do świadomości treści przykrych (pierwsze ma miejsce w dzieciństwie) c) zaprzeczenie - nieprzyjmowanie faktów do wiadomości d) reakcja upozorowana - prezentowanie zachowań przeciwstawnych względem odczuć e) racjonalizacja - wyszukiwanie pozornie logicznych argumentów f) przemieszczenie - przenoszenie swoich uczuć czy poglądów z jednej osoby na inne, zwykle mniej zagrażające STADIA ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO: a) stadium oralne - poznawanie świata ustami fiksacja: objadanie się, palenie, obgryzanie paznokci b) stadium analne - początek rozwoju ego, samokontrola w procesie wydalania fiksacja: osoby “analnie retencyjne” (zamknięte w sobie, przesadna czystość i porządek), osoby “analnie ekspulsywne” (niechlujne) c) stadium falliczne - doznania seksualne, rywalizacja o rodzica, lęk kastracyjny, u kobiet zazdrość o członek (3-6 r.ż) fiksacja: problemy z relacjami w rodzinie d) stadium latentne - wyparcie doświadczeń z dzieciństwa (utajone do okresu dojrzewania e) stadium genitalne - początek dojrzałej seksualności fiksacja: problemy z seksualnością

Karen Horney (1885-1952) - mężczyźni zazdroszczą kobietom macic, stąd poniżanie kobiet - znaczenie lęku podstawowego - siła napędu osobowości - zwrot ludzi - równowaga ku innym (miłość, pomoc) od innych (niezależność) przeciw innym (rywalizacja) Alfred Adler (1870-1937) - ludzie dążą do normy - potrzeba samodoskonalenia, w sytuacji niedocenienia kompleks niższości - uczucie społeczne , empatia, troska o drugiego człowieka - w relacji z innymi łatwiej radzic sobie z problemami - twórcza jaźń - kształtowanie osobowości na podstawie dziedziczności i doświadczenia

Carl Jung (1875-1961) - źrodło motywacji - minione konflikty oraz przyszłe cele i pragnienia - nieświadomość zbiorowa - uniwersalne wspomnienie i dzieje rodzaju ludzkiego - archetypy - symboliczne wyobrażenie: persona, amina i aminus, cień (odszczepione częsci osobowości) założenie psychoanalizy - skupienie się na psychice człowieka założenie behawioryzmu - skupienie się na zachowaniu człowieka 6. BEHAWIORYZM Iwan Pawłow odkrył mechanizm warunkowania, czyli uczenia się poprzez związek bodźca środowiskowego z reakcją organizmu. a) WARUNKOWANIE KLASYCZNE - bodźce bezwarunkowe wywołują reakcje bezwarunkowe - jeśli bodziec obojętny będzie regularnie łączony z bodźcem bezwarunkowym, stanie się bodźcem warunkowym i wyzwoli reakcję warunkową - taką, jak bezwarunkowa b) WARUNKOWANIE KLASYCZNE WYŻSZEGO RZĘDU - bodźce obojętne skojarzone z bodźcem warunkowym wywołują reakcję warunkową - bodźce podobne do warunkowego mogą wywoływać reakcję warunkową, jest to tzw. generalizacja (odwrotnoscią jest różnicowanie, gdzie różne reakcje na bodźce są podobne do warunkowego) - wygaszanie - słabnięcie i stopniowe zanikanie reakcji warunkowej (następuje, gdy bodziec warunkowy przestaje się łączyć z bezwarunkowym) John B. Watson - psycholog wykorzystujący warunkowanie klasyczne do wyjaśniania pewnych zachowań ludzkich, np - preferencji smaków - perferencji seksualnych - miłości i przywiązania Uwarunkowanie fobii u 11stomiesięcznego Alberta na puszystego, białego szczura - po każdym dotknięciu zwierzaka przez chłopca, uderzano młotkiem o stalowy pręt Generalizacja - na inne białe i puszyste przedmioty Fobia i jak ją leczyć? - pewne obiekty lub sytuacje, które były groźne dla naszego gatunku na wczesnych stadiach rozwoju mogą na skutek warunkowania klasycznego wywołać fobię (lęk) - sposób leczenia: systematyczna desensytyzacja - styczność z bodźcem wywołującym lęk w sytuacji odprężenia (początkowo wyobrażenie bodżca, następnie symbol/skojarzenie z danym bodźcem, w końcu sam bodziec)

c) WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE - odkrył je Edward Thorndike obserwując koty, które próbowały się wydostać z klatki aby zdobyć kawałek ryby prawo efektu Thorndike’a: zachowanie jest kontrolowane przez jego kosenkwencje

Burnhus F. Skinner - zwolennik determinizmu, kwestionował kluczowy wpływ wolnej woli na zachowanie człowieka - zachowanie człowieka jest produktem dyspozycji genetycznych (mechanizmy warunkowania), osobistej przeszłości (nauka poprzez warunkowanie) i aktualnej sytuacji Rola wzmocnienia: - wzmocnienie pozytywne - wzmocnienie negatywne Wzmocnienia potocznie, czyli kary i nagrody: - kara - nieprzyjemne konsenkwencje działań - nagroda sprawia, że wykonuje się daną czynność dla zysku, nie dla własnej przyjemności czy przekonania, że tak należy postępować d) WARUNKOWANIE ZASTĘPCZE - uczenie się poprzez obserwację - prezentacja, zachowanie modela i jego konsenkwencji - w sytuacji sprzeczności między poleceniami a zachowaniem rodzica dziecko uczy się postępować tak, jak rodzic to robi, a nie jak mówi - uczenie się poprzez obserwacje realnego modela wymaga kilku powtórzeń, a przy obserwacji modela np. w telewizji - kilkanaście powtórzeń 7. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA a) schematy poznawcze - dostarczają modeli psychicznych z różnych aspektów rzeczywistości, zawierają nasze przekonania i oczekiwania, kierujemy się nimi w naszym postępowaniu - zwykle poszukujemy potwierdzenia naszych przekonań, a jesteśmy bardziej krytycznie wobec wyników, które nam nie odpowiadają - samospełniająca się przepowiednia - oczekiwanie, które spełnia się w wyniku tendencji do działania w celu jego potwierdzenia (jeżeli w coś bardzo wierzymy, a mamy na to choć marginalny wpływ to podświadomie postępujemy tak, aby stało się to prawdą) strategia samoutrudniania - w sytuacji braku wiary we własne możliwości robimy coś, co jeszcze bardziej obniża nasze szanse na sukces b) placebo - dlaczego działa? - uważne wysłuchanie pacjenta przez lekarza - poprawa samooceny - rozpoczęcia leczenia = mobilizacja c) lokalizacja kontroli - zewnętrzna - korzystna w sytuacji realnego braku wpływu na bieg wydarzeń - wewnętrzna - korzystna w sytuacji, gdy mamy wpływ na swoje życie

d) podświadomośc i nieświadomość - procesy podświadome dokonują się poza naszą świadomością, ale mamy do nich dostęp w razie potrzeby - procesy nieświadome pozostają poza świadomością, wpływają na zachowania, opierają się o nasze wspomnienia i doświadczenia, prowadzą do domysłu/hipotezy i formułowania rozwiązań e) bezrefleksyjność - oszczędza nasze zasoby poznawcze, ale może powodować pomyłki i błędy (np. uznawanie pozornie logicznych argówmentow za rozsądne - “droga na skróty” = oszczędność poznawcza f) algorytm - gwarancja poprawnego rozwiązania - ustalona sekwencja uzyskująca analogiczne postępowania w przyszłości g) heurystyka - praktyczna zasada wskazująca rozwiązanie, ale nie gwarantuje jego poprawności - heurystyka dostępności - polega na ocenianiu prawdopodobieństwa zdarzenia na podstawie łatwości znajdowania przykładow - heurystyka reprezentatywności - wnioskowanie na podstawie częściowego prawdopodobieństwa do przypadku typowego, charakterystycznego lub znanego h) błąd myślenia retrospektywnego - polega na przecenianiu własnych możliwości przewidywania wydarzeń, kiedy znany jest już wynik - Kiedy przewidujemy przyszłość, uwzględniamy wiele różnych scenariuszy. Jeśli natomiast próbujemy nadać sens przeszłości - skupiamy się tylko na wyjaśnieniu tego jedynego rezultatu, który nastąpił. W efekcie zamiast uczyć się na błędach - zakładamy, że jesteśmy nieomylni. i) błędy atrybucji - przypisywanie sukcesu/porażki określonym przyczynom (podstawowy błąd - przecenianie znaczenia cech, niedocenianie sytuacji) atrybucja wewnętrzna - moja wina/zasługa atrybucja zewnętrzna - wina/zasługa czegoś ode mnie nie zależnego CEL: ochrona ego!  8. PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA Główne założenia psychologii humanistyczej: a) upodmiotowienie sytuacji badawczej - warunek efektywnej komunikacji, poznania badanego Rozmawiamy z człowiekiem, nie z bazą danych! b) istotna komunikacja nie tylko z osobami badanymi, ale także z odbiorcami wiedzy (lepsze zrozumienie, inna perspektywa) c) dialog - w każdej sytuacji badawczej ludzie mogą przejawiać odmienne właściwości; dialog pomaga nam odkryć elementy, które powodują zmiany, a które często uważamy za nieistotne d) ważna perspektywa badanego - zachowanie jest wyznaczona przez aktualny obszar rzeczywistości e) odwołanie do empatii - najbardziej efektywny kanał komunikacji, pozwala na zrozumienie różnorodnych zachowań i różnic w postępowaniu ludzi f) psychologia jako nauka i praktyka jednocześnie - psychoterapia

-

-

-

Człowiek samosterowny: nadrzędny interes człowieka: rozwój siła napędowa: potrzeba samorealizacji problem: sprzecznośc pomiędzy wewnętrznymi (samoaktualizacja) a zewnętrznymi kryteriami oceny danego zachowania (akceptacja) sposoby dążenia do samoaktualizacji: ekspansja osobowości na zewnątrz, uzależnianie od siebie rzeczywistości zewnętrznej i uniezależnienie się od zewnętrznego sterowania patologiczne: poddanie się sterowaniu zewnętrznemu Abraham Maslow (1908-1970) autor piramidy potrzeb człowieka, gdzie potrzeby niższego rzędu muszą być zaspokojone, aby mogły być zaspokojone potrzeby wyższego rzędu potrzeby niższego rzędu - ich zaspokojenie prowadzi do redukcji napięcia a brak zaspokojenia - nawet do chorób potrzeby wyższe (metapotrzeby) - ich zaspokajanie wzbogaca osobowość, ale mogą też prowadzić do wzrostu napięcia TEMPERAMENT I OSOBOWOŚĆ

Co wiemy o temperamencie? a) cechy temperamentu przejawiają się w zachowaniu osobowość = zespół cech temperament to część składowa struktury osobowości b) temperament jest względnie stały w ciągu życia w porównaniu z innymi zjawiskami psychicznymi c) temperament ma swoje podłoże biologiczne - różne mechanizmy fizjologiczne i biologiczne są traktowane jako jego podstawa d) różnice indywidualne w cechach temperamentu są częściowo genetycznie zdeterminowane e) cechy temperamentu w postaci pierwotnych emocji motoryki są obecne już od wczesnego niemowlęcia f) cechy temperamentu (np. lęk, emocjonalność, poszukiwanie stymulacji, żwawość, aktywność) mają swoje odpowiedniki u zwierząt Interakcyjna teoria temperamentu Thomasa i Chess temperament rozumiany jako styl zachowania - wyróżniono 9 kategorii temperamentu i 3 konstelacje temperamentalne

1) 2) 3) 4)

KATEGORIE TEMPERAMENTU: AKTYWNOŚĆ- aspekt motoryczny, proporcja okresów aktywności i braku aktywności w ciągu dnia RYTMICZNOŚĆ - regularność funkcji biologicznych (np. cykl snu i czuwania) ZBLIŻANIE SIĘ/WYCOFYWANIE- pierwotna reakcja na nowe bodźce ŁATWOŚĆ PRZYSTOSOWANIA - łatwość zmiany zachowania dziecka w pożądanym kierunku

5) PRÓG REAGOWANIA- siła bodźca potrzebna do wywołania zauważalnej reakcji, reakcje no bodźce słabe 6) SIŁA REAKCJI- poziom energetyczny reakcji 7) JAKOŚĆ NASTROJU- proporcja emocji negatywnych do pozytywnych 8) ROZTARGNIENIE- skuteczność, z jaką bodźce zewnętrzne odwracają uwagę dziecka od tego, co robi 9) ZASIĘG UWAGI I WYTRWAŁOŚĆ- najdłuższy czas poświęcony bez przerwy danemu rodzajowi aktywności oraz zdolność kontynuowania aktywności mimo rozpraszających bodźców KONSTELACJE TEMPERAMENTALNE: a) TEMPERAMENT ŁATWY- regularność funkcji biologicznych, zbliżanie się, łatwość przystosowania się, niewielka/umiarkowana siła reakcji, przewaga nastroju pozytywnego b) TEMPERAMENT WOLNO ROZGRZEWAJĄCY SIĘ- unikanie wobec nowych bodźców, powolne przystosowywanie się, przewaga emocji negatywnych, niewielka siła reakcji, umiarkowana regularność funkcji biologicznych c) TEMPERAMENT TRUDNY- brak regularności, wycofywanie się, trudność w przystosowywaniu się, duża siła reakcji, przewaga emocji negatywnych Minusy trudnego temperamentu: - sprzyja zaburzeniom w zachowaniu i różnym postaciom lęku (wybuchom złości, jąkaniu się, zaburzeniom snu) - u dzieci o lekkiej niepełnosprawności intelektualnej oraz z wrodzoną różyczką jest predyktorem zaburzeń zachowania - sprzyja gorszej adaptacji po wyjściu ze szpitala Plusy trudnego temperamentu: - sprzyja prawdopodobnie mniejszej śmiertelności w sytuacjach ekstremalnych - nie jest jedynym wyjaśnieniem i predyktorem Iwan Pawłow - typologia temperamentu opartego na fizjologii

Osobowość według Allporta osobowość - realna organizacja psychofizyczna, dynamiczna organizacja wewnątrz jednostki, obejmują te układy psychofizyczne, które decydują o specyficznych dla niej sposobach przystosowania do środowiska OSOBOWOŚĆ = ZESPÓŁ CECH ● cechy to trwałe charakterystyki zachowania jednostki, opisujące jego powtarzalność ● zapewniają spójność zachowania - podobne sytuacje prowadzą do podobnych zachowań ● trudno je zmienić, gdyż ich posiadanie warunkuje wybór środowiska, w którym najlepiej spełniają funkcję adaptacyjne

1.

2.

3.

4.

5.

PIĘCIOCZYNNIKOWY MODEL OSOBOWOŚCI: EKSTRAWERSJA (EKS) - jakość i ilość interakcji społecznych oraz poziom aktywności i energii i zdolność do odczuwania pozytywnych emocji - cecha na przeciwległym krańcu - introwersja NEUROTYCZNOŚĆ (NEU) - podatność na doświadczanie negatywnych emocji jak strach, zmieszanie, niezadowolenie, gniew, poczucie winy, napięcie psychofizyczne (stres) - cecha na przeciwległym krańcu - zrównoważenie emocjonalne OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIA (OTW) - tendencja do poszukiwania i pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancja na nowości i ciekawość poznawczą SUMIENNOŚĆ (SUM) - stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach zorientowanych na cel UGODOWOŚĆ (UGD)

-

interpersonalna orientacja przejawiająca się w altruiźmie doświadczonym w uczuciach, myślach i działaniu - cecha na przeciwległym krańcu - negatywny stosunek do ludzi 6. UCZCIWOŚĆ/POKORA - szczery, uczciwy, bezinteresowny, lojalny, skromny Temperament, osobowość a charakter: Temperament stanowi biologiczną podstawę osobowości, na którą składają się nasze cechy i która tworzy nasz charakter, czyli zespół cech wyróżniających człowieka na tle innych ludzi.

PROBLEMATYKA WPŁYWU SPOŁECZNEGO POSTAWA - trwała ocena ludzi, obiektów i idei, złożona z trzech komponentów: a) komponent emocjonalny (lubię/nie lubię) b) komponent poznawczy (uwaga na temat obiektu postawy) c) komponent behawioralny (zachowanie wobec obiektu postawy) Znaczenie postaw dla zachowania - postawy szczegółowe i konkretne bardziej warunkują zachowanie niż ogólne, abstrakcyjne - ważna jest dostępność postawy - myślenie na temat obiektu przed działaniem “aktywuje” daną postawę - postawy podlegają teorii dysonansu DYSONANS POZNAWCZY - popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu na skutek utrzymywania dwóch sprzecznych przekonań bądź angażowania się w działania niezgodne z naszymi przekonaniami Potrzeba bycia konsekwentnym prowadzi często do irracjonalnych myśli i zachowań. Odczuwanie dysonansu jest nieprzyjemne, prowadzi do napięcia psychofizycznego (stres) Sposoby redukcji dysonansu: a) zmiana zachowania lub przekonań- zmiana jednego z elementów poznawczych lub dodawanie nowych elementów b) racjonalizacja- dysonans podecyzyjny c) autoafirmacja- elastyczne unikanie dysonansu PERSWAZJA - przekonanie kogoś do własnych racji Nieskuteczna perswazja: a) straszenie- nadmierny strach prowadzi do unikania tematu b) odwoływanie się do argumentów racjonalnych w przypadku postaw opartych na emocjach- emocje często są powiązane z wyznawanymi wartościami, próba zmiany odbierania jako kwestionowanie wartości budzi opór c) natarczywość i narzucanie się- zgodnie z teorią reaktancji, wywołuje opór, rodzi złość i agresję wobec danej osoby oraz wzmacnia postawę przeciwną

Jak działa na nas grupa? a) facylitacja społeczna - wykonywanie prostych zadań przy fizycznej obecności innych osób lepiej niż w sytuacji, gdy jesteśmy sami b) próżniactwo społeczne- uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie utrudnia ocenę indywidualnego działania c) deindywiduacja- utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologicznych czynów, zwykle na skutek ograniczonej odpowiedzialności i samoświadomości, tendencje do zachowywania się jak grupa impulsywnie, nie podlegając samokontroli d) rozproszona odpowiedzialność- wraz ze wzrostem liczby świadków kryzysowego wydarzenia obniża się szansa reakcji na nie Niebezpieczeństwo myślenia grupowego: KIEDY: a) duża spójność grupy - grupa prestiżowa, pożądana przynależność do niej b) izolacja grupy - ochrona przed alternatywnymi poglądami c) autorytarny przywódca - kontroluje dyskusje w grupie, wyraźnie przedstawia swoje życzenia d) silny stres - poczucie zagrożenia osobistego grupy e) słabo wypracowane sposoby podejmowania decyzji - brak rozpatrywania poglądów alternatywnych

a) b) c) d) e)

CO SIĘ DZIEJE : złudzenie odporności na ataki - odczuwanie siły i nieomylności przekonanie o moralnych racjach grupy autocenzura złudzenie jednomyślności nacisk na dysydentów, by się podporządkowali większości - ochrona przywódcy przed odmiennymi poglądami

DO CZEGO PROWADZI PODEJMOWANIE BŁĘDNYCH DECYZJI W GRUPIE a) niepełna analiza alternatywnych poglądów i opieranie się na niepełnej informacji b) lekceważenie określania ryzyka dla preferowanych rozwiązań c) brak planu działania na skutek niepowodzenia JAK UNIKNĄĆ: a) bezstronność przywódcy, otwartość wobec opinii osób spoza grupy b) dzielenie grupy na małe zespoły spotykające się oddzielnie c) anonimowość wypowiedzi - zapobiega autocenzurze, sprzyja prawdziwości opinii Korzyści pracy w grupie: ● efekt synergii - efekt pracy kilku członków grupy jest większy niż zsumowany efekt pracy każdego z nich oddzielnie ● burza mózgów sprzyja swobodnej wymianie poglądów, eliminowaniu krytycyzmu, generowaniu nowych rozwiązań

INTELIGENCJA DEWIACYJNY ILORAZ INTELIGENCJI (IQ) ● dewiacyjny - ...