Skrypt powt órkowy - Wojciszke 1-17 PDF

Preview

Summary

skrypt powtórkowy...

Description

WOJCISZKE, PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA, 2011

Rozdz. 1 - wielkość mózgu jako pochodna ogromnej ilości nawiązywanych relacji społecznych; Dunbar: typowa wielkość grupy u ludzi wynosi 150 osób, co daje w teorii 22 350 relacji między nimi - psychologia społeczna zajmuje się szeroko pojętym wpływem społecznym, tj. tym, w jaki sposób to, co robią, czują i myślą jedni ludzie, wpływa na to, co inni robią, czują lub myślą - obecnie nie ma żadnej jednej ogólnej teorii wyjaśniającej w jednolity sposób wszystkie lub choć większość wpływów społecznych - różne teorie wpisują się jednak w różne tradycje myślenia o społecznych zachowaniach człowieka – tradycja poznawcza, motywacyjna, teorie uczenia się, kulturowa, ewolucjonistyczna - podejście poznawcze upatruje przyczyny zachowania w bieżących interpretacjach aktualnej sytuacji, zakładając, że o ich treści decydują oczekiwania, schematy czy zdroworozsądkowe teorie, przez pryzmat których ludzie patrzą na sytuację – LUDZIE DZIAŁAJĄ W ŚWIECIE PRZEZ SIEBIE SKONSTRUOWANYM, ZINTERPRETOWANYM, jakie czynniki sprawiają, że umysł wybiera tę, a nie inną interpretację? Np. niedawna aktywizacja schematu sprzyja jego ponownemu zastosowaniu - perspektywa motywacyjna – koncentracja na pobudkach ludzkiego działania; ludzie z reguły starają się maksymalizować swoje zyski i minimalizować straty; kiedyś zakładanie jednego motywu, teraz – kilku; najsilniejszym pozafizjologicznym jest dążenie do utrzymania, obrony i podwyższenia dobrego mniemania o sobie - Maria Lewicka – szacowanie przez współczesnych odsetka swoich i obcych we Wrocławiu i Lwowie TRANSFER POBUDZENIA EMOCJONALNEGO – siła pobudzenia emocjonalnego przeżywanego w danej sytuacji zależy nie tylko od bieżących bodźców, lecz także od bodźców działających w niedawnych, przeszłych sytuacjach; pobudzenie przelewa się ze starej sytuacji na nową i jest przez podmiot identyfikowane jako wywołane przez wydarzenie obecne - perspektywa teorii uczenia się – zachowanie człowieka wyznaczone jest przeszłymi doświadczeniami - warunkowanie klasyczne – bodziec pierwotnie obojętny przed znaczącym; pierwotnie obojętny staje się znaczącym - warunkowanie sprawcze – uczenie się znaczenia sytuacji pierwotnie obojętnej dzięki następującym po niej wzmocnieniom - wiele zachowań na podstawie doświadczenia cudzego – przez obserwację

- perspektywa społeczno – kulturowa: człowiek jest wytworem socjalizacji w konkretnej grupie społecznej, która z kolei pozostaje zanurzona w jakiejś szerszej kulturze; odmienne wartości, normy i wzorce postępowania - porównywanie subkultur różnych grup - porównywanie kultur indywidualistycznych i kolektywistycznych - porównywanie osób z tej samej kultury, ale badanych w różnych momentach historycznych 1994 Czapiński, „uziemienie duszy polskiej” – silne uzależnienie poczucia szczęścia i innych wskaźników dobrostanu psychicznego od różnych wskaźników obiektywnego położenia społecznego, jak wiek, poziom zarobków czy wykształcenia; z powodu przejścia z kultury socjalistycznej do kapitalistycznej 2009 Czapiński i Panek, redukcja zjawiska uziemienia - perspektywa ewolucjonistyczna – wyjaśnia różne zachowania społeczne, jak tworzenie i utrzymywanie więzi, skłonność do podziału świata społecznego na my i oni, preferowanie określonych cech partnera heteroseksualnego, dążenie do podwyższenia statusu, pomaganie innym, agresja

- psychologia społeczna to nauka empiryczna; prawidłowości mają charakter probabilistyczny - każda prawidłowość funkcjonuje w pewnych granicach - ludzkie funkcjonowanie podporządkowane jest wielu prawidłowościom jednocześnie i trudno z góry zdecydować, która przeważy - badane są zawsze konkretne osoby w konkretnych sytuacjach, co może mącić ogólny obraz

- huśtawka emocjonalna jako sposób na lepszy wpływ na innych – kluczowe są chwile demobilizacji - Doliński i Nawrat, Opole, przechodzenie przez jezdnię w nieoznakowanym miejscu; gdy po drugiej stronie – policyjny gwizdek, ale zamiast policjanta młoda ankieterka – w stanie ulgi 59% wyświadcza przysługę - zmienna zależna – uleganie wpływowi społecznemu – zgoda na… lub złożenie datku - zmienna niezależna – przyczyna zjawiska - grupa eksperymentalna i kontrolna – tylko wówczas eksperyment, bo inaczej nie ma porównania; wyjątkiem, gdy każdy i kontrolny, i eksperymentalny - randomizacja - replikacja

- polepszenie trafności wewnętrznej – wielkości badanego efektu, tj. różnicy między grupą eksperymentalną i kontrolną – poprzez zwiększenie natężenia manipulacji eksperymentalnej lub oczyszczenie jej z niepożądanych elementów - eliminacja alternatywnych wyjaśnień zasadniczego efektu - eksperyment naturalny vs. laboratoryjny - trafność zewnętrzna – gdy wnioski można uogólniać - trafność zastosowanej manipulacji – czy badanie wywołuje zamierzony przez badacza stan/proces psychiczny? - MODERATOR zależności – czynnik decydujący o jej kierunku bądź sile – kiedy występuje? (płeć nie jest moderatorem huśtawki emocjonalnej) - MEDIATOR – pośrednik, proces lub stan psychiczny pośredniczący między zmienną niezależną (przyczyną) a zależną (skutkiem) – dlaczego występuje? - HUŚTAWKA EMOCJONALNA DZIAŁA W OBIE STRONY – zawsze po gwałtownej zmianie stanu emocjonalnego ludzie bardziej ulegli - prócz eksperymentu – obserwacja – systematyczna, uczestnicząca (bez ujawniania), analiza danych archiwalnych - zachowanie w naturalnym środowisku, ALE niektórych nie można zaobserwować, trzeba czekać, tendencyjność obserwatora - bardziej wiarygodna dzięki min. dwóm zabiegom: - sędziowie kompetentni – obserwatorzy przeszkoleni lub dobrani z uwagi na swoje kompetencje - trafność ocen – zgodność z przyjętym systemem kodowania zachowań - rzetelność – zgodność między ocenami różnych sędziów - ogłoszenia matrymonialne – analiza danych archiwalnych, oczekiwania kobiet vs. oczekiwania mężczyzn co do partnera heteroseksualnego - metody korelacyjne – badanie dwóch lub więcej zmiennych i korelacji między nimi. Kwestionariusz, skale szacunkowe, sondaże - tanie, grupowe mierzenie licznych zmiennych i ich związków, ale nie wskazują kierunku zależności; podatność na stwierdzanie zależności pozornych – ten sam problem; zależności przypadkowe - modele komputerowe

- neuroobrazowanie – funkcjonalny rezonans magnetyczny Fmri, tomografia pozytronowoemisyjna pet, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna TMS, elektroencefalografia EEG - wpływ na badane zjawisko to zdolność do badania silnych zmian w zachowaniu czy psychice osób badanych; im silniejszy wpływ badacza, tym słabsza jego kontrola poznawcza nad tym, co się dzieje podczas badania

Rozdz. 2 MOTYWY SPOŁECZNE - instynkty, potrzeby - cel – wyobrażony, jeszcze nieistniejący stan rzeczy, do którego zmierzamy - motyw – świadomy lub automatyczny proces nadający ludzkiemu działaniu energię i kierunek - najważniejsze motywy społeczne – przynależność społeczna, sprawczość, poznanie, samoocena - motywy są procesami, więc zaczynają działać, gdy zostaną zaktywizowane i przestają po ich realizacji, czyli nasyceniu, które oznacza wyłączenie motywu

- przynależność społeczna - czynnik aktywizujący: wykluczenie społeczne - skutki deprywacji: samotność, pobudzenie, zagrożenie, poczucie bezsensu - sposoby realizacji: naprawa relacji, budowa nowych, utożsamienie się z własną grupą, odrzucenie obcych - specyficzne kryteria nasycenia: poczucie przynależności - niespecyficzne konsekwencje nasycenia: afekt pozytywny, bezpieczeństwo, poczucie sensu

- antropomorfizacja w opisie ulubionego zwierzaka domowego; wiara w czynniki nadprzyrodzone po aktywizacji samotności - wsparcie społeczne – udzielane nam przez innych zasoby psychiczne lub materialne, pozwalające na bardziej efektywne radzenie sobie ze stresem; inni mogą nas wspierać emocjonalnie, informacyjnie lub praktycznie; przeżywalność starszych małżeństw silnie zależna od udzielanego sobie wsparcia - integracja społeczna – faktyczne uczestnictwo w szerszej sieci kontaktów społecznych, jako poczucie wspólnoty i identyfikowanie się z odgrywanymi rolami społecznymi – łatwiejsze poddanie się kontroli społecznej i uleganie normom

- wykluczenie społeczne – główne metody eksperymentalnej manipulacji wykluczeniem społecznym: - ostracyzm - nazwane odrzucenie przez innych - ponowne przeżycie lub prymowanie (podprogowe poprzedzenie) wykluczenia

- życie w samotności - Baumeister i in.: konsekwencją wykluczenia jest raczej stan swoistego odrętwienia emocjonalnego niż negatywność przeżyć emocjonalnych - odrzucenie społeczne aktywizuje te same regiony, które są czynne podczas doświadczania fizycznego bólu - automatyczną i nieświadomą reakcją na odrzucenie jest – po początkowym odrętwieniu – swoiste nastrojenie na odczuwanie pozytywnych emocji - odrzucenie – spadek sprawności logicznego myślenia, rozumowania, formułowania wniosków przy nieosłabionych prostych i automatycznych umiejętnościach umysłowych, jak zapamiętywanie słów; spadek samokontroli, skłonności do dowolnej zmiany własnych impulsywnych reakcji, np. odrzuceni jedzą więcej ciastek

- sprawczość i kontrola - Langer: złudzenie kontroli i przecenianie swojego wpływu na zdarzenia w stosunku do faktycznej własnej siły - Kay: koncepcja kompensacyjnej kontroli – ludzie na tyle pragną wiary w porządek świata, że kiedy spada ich poczucie osobistej kontroli nad biegiem zdarzeń, kompensują to sobie wzrostem wiary, że źródło porządku tkwi gdzieś na zewnątrz; gdy państwo lub Bóg zawodzi, kompensacyjnie rośnie wiara w kontrolę osobistą - dobroczynne efekty kontroli: - wzrost wewnętrznej motywacji do działania i zainteresowania tym, co się robi, - wzrost twórczości i plastyczności myślenia - wzrost zgodności zachowania z wyznawanymi wartościami - wzrost wytrwałości w działaniu - wzrost pozytywnych emocji i samooceny - polepszenie samopoczucia psychicznego i obiektywnego stanu zdrowia - spadek skłonności do depresji, poczucia bezradności i beznadziejności - Rotter i wewnętrzne vs. zewnętrzne poczucie kontroli; ci o wewnętrznym – większa satysfakcja, silniejsze zaangażowanie w pracę i mniejsze intencje jej zmiany - deprywacja kontroli - teoria reaktancji – niespodziewane odebranie kontroli wzbudza energiczne próby jej odzyskania

- psy Seligmana i wyuczona bezradność - trening bezradności  oczekiwanie braku wpływu deficyty wyuczonej bezradności – motywacyjny (spadek motywacji do przejawiania nowych reakcji dowolnych), poznawczy (spadek zdolności do postrzegania związku pomiędzy własnymi działaniami a ich następstwami), emocjonalny (początkowe pojawienie się lęku, a potem depresji, jeśli niekontrolowane zdarzenie ma charakter negatywny) - Kofta i Sędek: informacyjny model bezradności – bezpośrednim powodem deficytów bezradności jest stan wyczerpania poznawczego, w jaki człowiek popada wskutek wielokrotnych prób poradzenia sobie z nierozwiązywalnymi zadaniami z fazy treningowej - syndrom bezradności intelektualnej – gdy intensywne wysiłki mające na celu zrozumienie czegoś, nie przynoszą rezultatów

- koło zachowań społecznych – oś wspólnotowości i oś sprawczości - oś wspólnotowości – reguła podobieństwa - oś sprawczości – reguła komplementarności, czyli dopełniania – uzupełniające się pozycje ciała – jeden się nadyma, drugi kurczy, kto kogo

- poznanie i zrozumienie - Cacioppo i Petty – potrzeba poznania; osoby o słabiej potrzebie poznania są niechętne przemyślanemu przetwarzaniu informacji i wolą swoje sądy przejmować od innych lub formułować na podstawie powierzchownego bądź intuicyjnego przetwarzania informacji; silna potrzeba poznania sprzyja angażowaniu się w zadania wymagające myślenia, takie osoby dbają o poprawności i obiektywizm swoich wniosków i skłonne są wkładać wiele wysiłku w samodzielne pozyskiwanie informacji, które taką poprawność umożliwiają - potrzeba domknięcia poznawczego – pragnienie, by jak najszybciej mieć za sobą przetwarzanie informacji i dojść nawet do pochopnych wniosków, byle szybko - potrzeba ta nie jest tylko kwestią indywidualną, ma różne źródła; - stan umysłu – zmęczenie, znudzenie, dystrakcja, nacisk czasowy - bilans zysków i strat – z domknięcia, z braku domknięcia + zyski z trafności sądów - osobowość – potrzeba domknięcia, potrzeba struktury, słaba potrzeba poznawania - i prowadzi do skutków w zakresie:

- chwytania informacji – skrócenie czasu przetwarzania informacji, zwiększenie subiektywnej pewności wniosków, efekt pierwszeństwa, efekt asymilacji, uleganie stereotypom, wykorzystywanie heurystyk - zamrożenie przekonań – preferowanie opinii społecznie podzielanych, odrzucanie osób o odmiennych poglądach, preferowanie stałości i zgodności wewnętrznej - pospieszne chwytanie informacji – opieranie sądów i decyzji na wcześnie pojawiających się danych kosztem tych, które pojawiają się później; - efekt pierwszeństwa – opinia oparta na początkowych informacjach o spostrzeganej osobie - efekt asymilacji – podciąganie przetwarzanych danych do jakiejś już zaktywizowanej informacji - zamrożenie przekonań – podtrzymywanie raz uzyskanego domknięcia, skłonność do przejmowania przekonań podzielanych przez większość, rzadziej atakowanych w przyszłości; ujmowanie przekonań w kategoriach abstrakcyjnych, a nie konkretnych

- potrzeba sensu - Heine, Travis, Proulx, Vohs – MODEL UTRZYMYWANIA ZNACZENIA – dążenie do poczucia sensu jest ogólnym motywem leżącym u podstaw wielu ludzkich zachowań; wzbudzony pojawieniem się bezsensu, anomalii - Piaget: dwa sposoby na anomalię: akomodacja – zmiana struktury wiedzy w taki sposób, by dopasować ją do nowej informacji; asymilacja – podciągnięcie informacji sprzecznej z oczekiwaniami do tych ostatnich - płynna kompensacja – utrata sensu w jednej dziedzinie natychmiast wywołuje jego przyrost w innej - fałszywa atrybucja pobudzenia – badanie z podmianą osoby i pigułką

- status i samoocena - nbadane głównie w kulturach indywidualistycznych - obronny wzorzec atrybucji – co dobre to ja, co złe to inni

- relacje między motywami społecznymi

Maslow i pięć szczebli potrzeb: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależność i miłość, szacunek i dowartościowanie, samourzeczywistnienie/samorealizacja William Swann: zestawienie motywu trafnego poznania samego siebie z motywem samooceny – u osób o wysokiej samoocenie oba motywy pozostają zgodne, o niskiej – informacje negatywne na własny temat są zgodne z motywem poznania, sprzeczne z motywem samooceny - problem kalibracji – wyrównania siły motywów

- punktowcy vs. przedziałowcy – nastawienie na poziom wykonania vs. na samo wykonywanie czynności - zastępowalność motywów - motywy społeczne vs. biologiczne; biologiczne zaspokojone tylko obiektywnymi stanami rzeczy, społeczne – zmiany czysto subiektywne - zasada bezwiednej i bezwysiłkowej płynnej kompensacji obowiązuje nie tylko wewnątrz jakiegoś motywu, ale i pomiędzy różnymi motywami - największe zagrożenie dla poczucia sensu – uświadomienie sobie własnej śmierci, nasila realizację każdego z czterech motywów społecznych

Rozdz. 3. POZNANIE SPOŁECZNE - świat społeczny – świat interpretowany - schemat poznawczy jako podstawowy element wiedzy o świecie – organizacja naszych uprzednich doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób lub obiektów; wiedza uogólniona, wyabstrahowana z jednostkowych przypadków - uniwersalną zasadą budowy schematów jest prototypowość – rdzeniem znaczeniowym schematu jest prototyp, czyli egzemplarz najbardziej typowy, najlepiej spełniający schemat - skrypt/scenariusz – umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów; typowe elementy i okoliczności charakterystyczne dla danego zdarzenia i powtarzające się w większości jego wykonań; czasowa organizacja scenek; struktura tak poznawcza, jak wykonawcza - schematy cech – nie odzwierciedlają ani całych ludzi, ani całych zdarzeń, lecz jedynie pewne rodzaje ich zmienności; najważniejszym przejawem cech są ludzkie zachowania - aby jakaś struktura wiedzy mogła wpływać na przetwarzanie danych, muszą być spełnione co najmniej trzy warunki – struktura ta musi być wykształcona, zaktywizowana i stosowalna do danych przetwarzanych w tej konkretnej sytuacji - wykształcenie schematu – zależne od kultury - aktywizacja struktury wiedzy dochodzi do skutku dwiema drogami – charakter percepcyjny, odbodźcowy, wynikający z z zaobserwowania jakiegoś obiektu związanego z tą strukturą; charakter przedpercepcyjny – podwyższona dostępność pamięciowa jakiejś struktury już w momencie wejścia człowieka w daną sytuację, przed rozpoczęciem przetwarzania danych z zewnątrz HIGGINS - przedpercepcyjna aktywizacja jakiegoś schematu jest tym bardziej prawdopodobna, im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia się w otoczeniu egzemplarzy tego schematu - im silniej egzemplarze tego schematu powiązane są z realizacją celów i motywów podmiotu - im krótszy czas upłynął od poprzedniego zaktywizowania schematu - im częściej dany schemat był aktywizowany w przeszłości – skrzywienia zawodowe

- najważniejszą przyczyną w odmienności interpretowania tej samej informacji są czynniki sytuacyjne, nie osobowościowe

- procesy automatyczne vs. kontrolowane - pierwotnie: automatyczne bez intencji podmiotu, w odpowiedzi na pewne bodźce wbrew lub mimo woli podmiotu, bezwysiłkowe, szybkie i bez wykorzystania operacyjnych zasobów

umysłu; pojawia się i przebiega poza świadomością podmiotu, który nie sprawdza jego przebiegu, bo nie zdaje sobie z niego sprawy - kontrolowane przetwarzanie informacji – pierwotnie intencjonalne, dowolne, wysiłkowe, powolne i uświadamiane sobie przez podmiot - ale wyniki badań: te procesy nie są rozłączne, leżą raczej na jednym wymiarze, na którym można ułożyć procesy umysłowe - o przełączaniu procesów na bardziej automatyczne lub bardziej kontrolowane decyduje motywacja podmiotu do przetwarzania informacji i optymalność warunków, w jakich ono przebiega - prymowanie (poprzedzanie) – 1. Aktywizacja jakiejś struktury wiedzy; 2. Wykonywanie przez badanych właściwego zadania

- spostrzeganie świata społecznego - selektywność – Simons, Chabris i goryl między grającymi w koszykówkę - interpretacja znaczenia – asymilacja – wieloznaczne dane zostają podciągnięte pod schemat – ta sama informacja rozumiana różnie w zależności od schematu; czasami efekt kontrastu – po aktywizacji schematu kobiety ktoś wydaje się mniej atrakcyjny - pamięć – wkroczenie informacji schematopochodnych we wspomnienia konkretnych zdarzeń czy osób – konstruujące przetwarzanie informacji, podstawowy przejaw rekonstruktywnego, a nie jedynie reprodukcyjnego charakteru pamięci - efekt sprzeczności – lepiej pamiętane są dane niestereotypowe, sprzeczne ze schematem - błędy nadużycia schematu – przypominanie sobie danych, z którymi człowiek się nie zetknął - regulacja zachowania – gdy prośba mała, uzasadnienie pozorne uchodzi płazem - wpływ kontekstu na sądy - wyrazistość – obiekty wyraziste to takie, które stanowią figurę na tle innych jako bardziej intensywne, aktywne, nieoczekiwane lub wyróżniające się - efekt asymilacji – przesunięcie oceny w kierunku informacji kontekstowej; kontekst dodatni ją podwyższa, ujemny – obniża - efekt kontrastu – odsunięcie oceny od informacji kontekstowej – dodatni kontekst obniża ocenę, ujemny – podwyższa - Schwarz i Bless: model włączania – wyłączania – jeśli oceniany obiekt jest choć trochę wieloznaczny, ta sama informacja może wywołać efekt asymilacji, jeżeli

zostanie włączona w reprezentację ocenianego obiektu bądź też efekt kontrastu, jeśli powoduje wyłączenie części reprezentacji ocenianego obiektu albo staje się kryterium oceny - eksperyment z partią chadecką CDU z włączeniem w jej reprezentację jakiegoś ziomka bądź jego wyłączeniem - najważniejszy wyznacznik włączania – wyłączania: wielkość różnicy między obiektem ocenianym a obiektem stanowiącym kontekst; różnica mała – asymilacja, duża – kontrast - kolejny wyznacznik: wspólna bądź odmienna kategoryzacja obiektu ocenianego i kontekstowego; gdy obiekt oceniany kategoryzowany jako przynależący do kontekstowego – asymilacja, jeśli kategoryzowane rozłącznie – kontrast - efekty asymilacji są w ocenach częstsze niż efekty kontrastu – asymilacja automatyczna i bezwysiłkowa, kontrast wymaga już wysiłku poznawczego - skutki nastroju mają asymetryczny charakter – pozytywny wpływa bardzo, negatywny już słabiej: - naprawa i podtrzymywa...