[wykłady] Psychologia osobowości PDF

Preview

Summary

Download [wykłady] Psychologia osobowości PDF

Description

Wykład 1    

 



 

Jacy są ludzie? Dlaczego ludzie są tacy, jacy są? Kim jest człowiek? Kim jestem ja sam?

Człowiek jako podmiot i przedmiot psychologii Kim jest człowiek? → związki z filozofią, z antropologią filozoficzną Kim jestem ja sam? → związki z biografią autora: każda teoria jest odbiciem problemów jej twórcy Celowo nie podaję definicji: „Nieprzemyślany i powierzchowny jest postulat zaczynania badań filozoficznych od definicji. Ustawienie pewnego układu definicyj na początku badań jest zasadniczo możliwe tylko tam, gdzie mamy do czynienia nie z danymi przedmiotami, lecz gdzie możemy przedmioty dowolnie konstruować” Roman Ingarden Hermeneutyka hermeneutike techné = sztuka tłumaczenia starożytność: - alegoryczna wykładnia mitów - judaistyczna interpretacja Biblii - wykładnia Pisma przez Ojców Kościoła

Littera gesta docet quid credas allegoria Moralis quid agas quo tendas anagogia





 

 

Psychologia osobowości

fakty wiara uczynki cel

Starożytność: cztery sensy Pisma

Friedrich Schleiermacher Hermeneutyka jest sztuką rozumienia: - rozumienie jako czynny, twórczy udział udział w odtworzeniu dzieła, tekstu... - obiektywny, bezstronny odbiór jest nierealny Hermeneutyka jest teorią interpretacji - zasadnicze pytania: co mam zrozumieć? Jak mam rozumieć? Co mam rozumieć? cudze stany psychiczne, czyli co poeta miał na myśli? [Dilthey] obiektywny sens tekstu, czyli o czym to jest? [Gadamer] Kryteria dobrego rozumienia kompetencja językowa - „znajomość kodu” postawa krytyczna, nie ideologiczna - nie narzucać tekstowi, autorowi swoich przekonań, ideologii, wartości, uprzedzeń. Koło hermeneutyczne jako struktura rozumienia antycypacja sensu całości

powrót do rozumienia całości

interpretacja części

Wyjaśnianie vs. rozumienie

  

dotyczy praw ogólnych wymaga obiektywizmu wymaga niezaangażowania

  

dotyczy raczej faktów jednostkowych dopuszcza subiektywizm wymaga zaangażowania

ALE: P.Ricoeur podważa to rozróżnienie: rozumienie nie jest możliwe bez wyjaśniania, wyjaśnianie jest niepełne bez rozumienia

Jak się to wszystko ma do psychologii?  

rozumieć człowieka jako „gatunek” poznać prawa ogólne rządzące zachowaniem człowieka na najwyższym poziomie organizacji tegoż zachowania.

 

rozumieć konkretną jednostkę ludzką znaleźć język opisu człowieka w jego niepowtarzalności, w tym, co odróżnia go od innych ludzi

Wykład 2

Zygmunt Freud   

1865-1939 mieszczańska, wiktoriańska obyczajowość staranne wykształcenie ogólne: - języki obce - filozofia, zwłaszcza romantyków niemieckich



Okres bujnego rozwoju nauki : - humanistyka - nauki przyrodnicze: zasada zachowania energii [Helmholtz] - rozwój psychologii: (p.akademicka, behawioryzm)

      

   

 

Psychoanaliza jako pierwsza teoria osobowości opis najbardziej ogólnych praw rządzących zachowaniem próba uchwycenia „najwyższej instancji”, najwyższego poziomu organizacji zachowania bardzo pojemna teoria Psychoanaliza jako kliniczna teoria osobowości dane kliniczne, zebrane w toku praktyki klinicznej studium przypadku, jednostka jako przedmiot zainteresowania badanie w warunkach klinicznych, nie eksperymentalnych metody zbierania danych: hipnoza, metoda wolnych skojarzeń, analiza marzeń sennych, obserwacja Cztery kwestie, poruszane przez każdą dobrą teorię osobowości geneza osobowości → skrypt [tu też krytyczna analiza] struktura osobowości dynamika osobowości → Freud Z. O psychoanalizie rozwój osobowości → Pervin i John, Lindzey i Hall [tu też skrót teorii] Punkt wyjścia Z. Freuda Teoria Praktyka  neurologiczna: specyficzne przypadki zaburzeń, problem psychofizyczny aparat psychiczny: np. Anna O.  hipoteza o nieświadomym życiu psychicznym - metafora? - termin techniczny? (Podział psychiki na świadomość i * nadznaczenie biologiczne? nieświadomość jest głównym założeniem * nadznaczenie psychologiczne? psychoanalizy) Energetyczne i topograficzne ujęcie psychiki





Ujęcie energetyczne pojęcia: energia psychiczna, popęd, opór, tłumienie, wyparcie, mechanizmy obronne, nieświadome motywy energia psychiczna: - z procesów metabolicznych - krąży w aparacie psychicznym

 

Ujęcie topograficzne „mapa”, „plan” psychiki zastosowanie metafor przestrzennych

Aparat psychiczny Topografia I Topografia II Struktura znacznie wyraźniej zarysowana niż w świadome [s. Bewusste] - treści aktualnie dane, bezpośrednio w danej topografii I, personifikacja  id [Es, ono, to] chwili dostępne - pierwotne życie psychiczne - stan przemijający, chwilowy - charakter biologiczny  przedświadome [s.Vorbewusste] - nie-świadome, ale potencjalnie dostępne - zasada przyjemności - np. pamięć - brak kontaktu ze światem zewnętrznym  nieświadome [s.Unbewusste]  ego [Ich, ja] - treści, które nie były świadome lub były - samowiedza, podmiotowość takie, ale z pewnych powodów zostały ze - kontakt ze światem zewnętrznym świadomego wyrzucone, wyparte - zasada rzeczywistości, kompromis - popędy - sama istota psychiki  superego [Überich, nad-ja] nieświadomej - rozwija się ok. 3.r.ż. - zawiera zinternalizowane normy społeczne, Nieświadomość nakazy i zakazy  jest aktywna, jest psychiką samą w sobie - wyłania się z id, ale podlega uczeniu  nielogiczna - „zasada doskonałości”, hamowanie  nieobrazowa, chociaż przedstawiana impulsów id, ale znowu z zaniedbaniem  archaiczna, infantylna, seksualna realiów świata zewnętrznego.  dysponuje dużą ilością energii psychicznej  wywiera przemożny wpływ na zachowanie 

  

Jak się mają do siebie dwie topografie? id: jest całkowicie nieświadome ego: świadome, przedświadome, nieświadome superego: świadome, przedświadome, nieświadome

Krytyka psychoanalizy Furia

   

czarnowidztwo rozpasany seksualizm patologizowanie skrajny determinizm

    

(Tu również krytyka feministyczna)

 

ale:

Krytyka metodologii niereplikowalność danych niemożność ilościowego opracowania danych informacje tylko od pacjenta duża podatność na uprzedzenia niemożliwa do stwierdzenia rzetelność i trafność

Krytyka psychoanalizy c.d wątpliwy status naukowy teorii ocena funkcji teorii: opis + wyjaśnianie i predykcja -

   

ładny język ciekawe pomysły tematyka popularna: seks i przemoc... skomplikowany obraz natury ludzkiej

Wykład 3 Carl Gustav Jung   









1875-1961 dobrze urodzony, dobrze wychowany, przystojny[?], twórczy, niekonwencjonalny, złośliwy odwaga w myśleniu + wrodzona skłonność do herezji Wpływy kształtujące światopogląd Junga Filozofia - Kant - Fichte - Schelling - Schopenhauer - von Hartmann Nauka: - nauki przyrodnicze: genetyka, teoria ewolucji - nauki humanistyczne: etnologia, religioznawstwo, archeologia - psychologia: eksperymenty psychofizjologiczne, własna metoda skojarzeń słownych Religia: - protestantyzm - religia ojca - eklektyzm religijny z wyboru Parapsychologia - matka: medium - duchy rodzinne Freud a Jung - różnice poglądów

natura libido

FREUD

JUNG

seksualna

neutralna mała (raczej płeć rozumiana kulturowo, płeć psychologiczna)

uwaga poświęcona seksualności

duża

waga doświadczeń z dzieciństwa dla rozwoju osobowości

decydująca

prawie żadna

religia to zbiorowe złudzenie

‘nie dająca się wykorzenić potrzeba ducha ludzkiego’

trwa do 13 r.ż.

trwa przez całe życie

natura religii rozwój



Podstawy ontologiczne i epistemologiczne psychologii Junga Unus mundus – monizm → neutralny?

-



Świat istnieje jako coincidentia oppositorum ja i świat są jednością Spostrzeganie jako funkcja świadomości - nieświadomość nie spostrzega przeciwieństw - różnorodność to złudzenie, ale nieuniknione - dychotomiczność poznania, zwłaszcza w kulturze Zachodu

Dychotomiczność poznania Cytat:  Nie jest prawdopodobne, aby coś, co jest cechą poznania, było też eo ipso cechą przedmiotu. To przede wszystkim nasza świadomość określa różnice między rzeczami, ocenia je, a nawet tworzy w sytuacji, gdy wręcz nie dadzą się one spostrzec

   

Antropologia C.G.Junga Człowiek jako mikrokosmos monizm neutralny - bez podziału na ciało i duszę (psychikę) nieredukcjonistyczne podejście, holistyczne ujęcie natury ludzkiej „Inter faeces et urinam nascimur” jest prawdą wieczną, choć niepłodną. Powtarzanie jej jest monotonne, a przede wszystkim nieapetyczne. Donikąd nie prowadzi objaśnianie dążeń duszy z punktu widzenia macicy.

Osoba jako system psychiczny Jaźń → indywiduacja → ego, cień, persona ↓ integracja indywiduacja właściwa

 

2 postawy 2 racjonalne: myślenie,uczucie 2 irracjonalne: percepcja, intuicja

Typ psychiczny    





4 funkcje psychiczne funkcja dominująca funkcja wspomagająca funkcja nieświadoma funkcja świadoma

Junga koncepcja nieświadomości Podział na nieświadomość: - indywidualną (osobową) - zbiorową (kolektywną) nieświadomość kolektywna: - wspólna wszystkim ludziom - „pamięć gatunku” - ale jak przekazywana? - zawartość: archetypy i instynkty

Cytat: Archetypy należy uważać nie za przedmioty, lecz za podmioty rządzące się własnymi prawami (...) Jeśli weźmiemy pod uwagę ich autonomię, to z konieczności musimy potraktować je jak podmioty, tj. przypisać im spontaniczność i celowe działanie, lub też rodzaj świadomości i wolną wolę...

    

II faza indywiduacji ok. 2 % populacji właściwy rozwój osobowy cel: powrót do Jaźni w kategoriach psychologicznych: harmonia w zakresie postaw i funkcji psychicznych w procesie indywiduacji powstaje świadomość, ego jest podmiotem uświadomienia, bohaterem indywiduacji



Z.Rosińska: Indywiduacja to wewnętrzny proces nieświadomości, dążącej do samorefleksji poprzez fenomen ludzki.

Wykład 4 Alfred Adler     

luty 1870 - maj 1938 trudne dzieciństwo studia medyczne 1895 1920 - kierownik uniwersyteckiej kliniki psychiatrycznej w Wiedniu, zakłada sieć poradni wychowawczo-klinicznych dla dzieci 1934 - emigracja do USA Zaplecze psychologii Adlera



 



 





  

 



filozofia: - Nietzsche - wola mocy - Vaihinger – fikcjonalizm - Lebensfilosofie - i marksizm!!! teoria ewolucji: Darwin, Lamarck genetyka: prawa Mendla Podstawy psychologii Adlera monizm materialistyczny - życie jest ruchem materii - człowiek jedną z form materialnego życia we Wszechświecie ewolucjonizm finalizm: - życie to ruch celowy, zmierzający do czegoś - celowość przeciwstawiona przyczynowości ludzie są niepowtarzalni - charakter, styl życia, kształtowany przez: - konstytucję fizyczną osoby - jej doświadczenie: codziennie doświadczane środowisko fizyczne, duchowe, a także doświadczenia wyjątkowe, niepowszednie epistemologia: mniemania Podlegamy wpływowi nie faktów, lecz naszego sądu o nich... Główne filary koncepcji Adlera Minderwertigkeitsgefühl - poczucie niepełnowartościowości Geltungsstreben/ Kompensation - dążenie do przezwyciężenia Gemeinschaftsgefühl - poczucie wspólnoty / uczucie społeczne Dążenie do przezwyciężenia Życie to czynne przystosowanie, przezwyciężanie oporu, jaki stawia środowisko w procesie rozwoju organizmu przezwyciężamy: - własne ograniczenia - warunki ekonomiczne i społeczne - trudności życiowe - subiektywnie spostrzegane ograniczenia Nie jest popędem, przynajmniej nie u człowieka

-

nie zmierza do stanu równowagi, do redukcji napięcia angażuje świadomość i wolę

Świadomość braków jest warunkiem postępu życiowego

  

Poczucie niepełnowartościowości Bierze się z doświadczenia rozdźwięku między zamiarem a wykonaniem, pragnieniem a realizacją. Jest właściwe ludzkiej naturze, jest prawem ogólnym Na stopień p.n. wpływa: - upośledzenie lub słabość fizyczna - wychowanie - kolejność urodzenia - szkoła, system kształcenia - płeć - warunki społeczne i ekonomiczne Być człowiekiem to mieć poczucie własnej mniejszej wartości



  

Poczucie wspólnoty cel życia: - poczucie wspólnoty - inteligencja prywatna dążenie do wspólnoty jest ogólnym prawem życia. u człowieka istnieje bardzo silny pęd do wspólnoty, który ukierunkowuje dążenie do przezwyciężenia tak, aby korzyść była wspólna wspólnota → społeczeństwo, środowisko społeczne Podstawowy dynamizm psychiki ludzkiej to konflikt dwóch tendencji: poczucia niepełnowartościowości i dążenia do przezwyciężenia, konflikt łagodzony przez poczucie wspólnoty



   

   

Postulaty pedagogiczne wychowanie dostosowane do: - praw życia - indywidualnego stylu życia bez autorytetów - dziecko potrzebuje współczłowieka poznanie stylu życia ucznia - wnioskowanie z zachowania + przez analogię do własnych stanów psychicznych. przyzwolenie na swobodną ekspresję wychowanie to : - usunięcie odchyleń, jakim uległ styl życia jednostki - wytyczenie linii postępowania, zgodnej z celem życia - wzbudzanie odwagi - max. wsparcia i max. wymagań Krytyka koncepcji Adlera słaba metodologicznie: mało usystematyzowana, słabo zdefiniowane pojęcia czy to psychologia, czy system pedagogiczny? bardzo inspirująca: propozycja podejścia idiograficznego, holistycznego; wiara w twórcze możliwości człowieka, optymizm. Adler stworzył podwaliny pod personologię, psychologię humanistyczną i egzystencjalną, a nawet Gestalt.

Wykład 5 Neopsychoanaliza - osobowość w ujęciu spadkobierców Freuda  

 

  

kontynuacja klasycznego freudyzmu (przynajmniej w deklaracjach) przedstawiciele: - E.H.Erikson - E. Fromm - K.Horney - H.S.Sullivan - M..Klein Wspólne dla koncepcji neopsychoanalitycznych pochwała Freuda, ostrożna krytyka freudyzmu, określenie jego stanu w kategoriach kryzysu. aprobata podstaw psychoanalizy - dynamiczne ujęcie życia psychicznego - przekonanie o doniosłej roli doświadczeń wczesnodziecięcych - uwaga: hipoteza nieświadomego życia psychicznego nie jest tu konieczna! Kryzys psychoanalizy odpowiedzialni są psychoanalitycy: lojalni, płytcy, biurokraci psychoanalizy (Fromm) zanik ducha rewolucyjnego, zaprzedanie się prawom rynku. konieczność reformy: zawęzić zakres twierdzeń Freuda, rozszerzyć zakres psychoanalizy.

E.Fromm: Psychoanaliza była pierwotnie teorią rewolucyjną, wyzwalającą, radykalną właśnie. Z wolna traciła jednak ten charakter, popadła w zastój, nie rozwinęła się i nie poszukała odpowiedzi na zmienioną sytuację. Zamiast tego stoczyła się w konformizm i zabieganie o szacunek. „Kryzys psychoanalizy”

  

Postulaty psychoanaliza powinna z psychopatologii przekształcić się w psychologię ogólną. Teoria represjonowanej seksualności → w teorię represjonowanej psychiki, zniewolenia umysłu cel: wyzwolenie seksualne → w cel: wyzwolenie człowieka przez rozszerzenie świadomości

E.Fromm: Tłumienie seksualności nie jest już problemem, ponieważ wraz z rozwojem społeczeństwa konsumpcyjnego sam seks stał się artykułem konsumpcyjnym, a dążenie do bezustannej satysfakcji seksualnej jest częścią wzorca, który z kolei zaspokaja ekonomiczne potrzeby zautomatyzowanego społeczeństwa. W dzisiejszym społeczeństwie, takim, jakie ono jest, tłumione są inne potrzeby: życia pełną piersią, bycia wolnym, kochania.

 

 

Postulaty należy zająć się bardziej ego niż id i superego; podkreślić wolność i twórczy rozwój człowieka należy zrezygnować z wizji psychiki jako układu izolowanego → wprowadzić interakcje społeczne Gdzie tu jest osobowość? metawzór - najszerszy poziom opisu i wyjaśniania - najbardziej ogólny wzór na zachowanie - „klimat” całości funkcjonowania człowieka trzeba go tu szukać w wątkach społecznych, kulturowych, interpersonalnych → wyznaczają nowe ujęcia genezy, struktury, dynamiki, rozwoju osobowości



  

   

  

Geneza osobowości w dużej mierze społeczna: - relacja z obiektem (Klein) - przywiązanie, więź (Bowlby, Ainsworth) - przyjaźń preadolescencyjna (Sullivan) - kryzys adolescencyjny (Erikson) Struktura mocna pozycja ego, osobowość utożsamiana z ego ego w procesie adaptacji, w relacjach ze światem społecznym i środowiskiem fizycznym nowa problematyka: - ja realne/ja idealne - możliwe ja - dobre ja/złe ja/nie-ja Dynamika (na przykładzie K.Horney) energia psychiczna - „straty energetyczne” nie popędy biologiczne, a tendencje uwarunkowane kulturowo. dynamizm: lęk podstawowy i potrzeba bezpieczeństwa radzenie sobie z lękiem podstawowym: - do ludzi (moving toward) - typ uległy - od ludzi (moving away) - typ wyizolowany - przeciwko ludziom (m. against) - typ agresywny Rozwój (na przykładzie E.H.Eriksona) najbardziej znana neopsychoanalityczna koncepcja rozwoju. zasada epigenezy rozwój: - stadialny - poprzez kolejne kryzysy - wzbogacanie osobowości o kolejne cnoty

Kierkegaard: Człowiek może żyć spokojnie, być człowiekiem jak każdy inny, zajmować się doczesnymi sprawami, żenić się, płodzić dzieci, być uczonym i szanowanym - i nawet się nie zauważa, że nie ma on osobowości. Na temat takich spraw nie robi się hałasu, gdyż osobowość jest to taka rzecz, o którą najmniej chodzi w świecie i niebezpiecznie jest pokazywać, że się ją posiada. Największym niebezpieczeństwem jest stracić siebie, ale może to nastąpić niepostrzeżenie. Żadna inna strata nie przychodzi tak łatwo. Ręka, noga, pięć talarów, żona - to zupełnie co innego.

Wykład 6

Osobowość w psychologii egzystencjalnej i humanistycznej- próba porównania

  

Podstawowe twierdzenia jest to raczej pewien rodzaj antropologii filozoficznej, niż psychologia redefinicja przedmiotu (człowiek) przyjęcie metody fenomenologicznej (psychologia egzystencjalna) Zaplecze psychologii egzystencjalnej: egzystencjalizm

Korzenie egzystencjalizmu:

Egzystencjaliści:

    

  

[Platon] św. Augustyn B.Pascal S.Kiergegaard [F.Nietzsche]

    

M.Heidegger J.P. Sartre G.Marcel P.Tillich K.Jaspers

Egzystencjalizm: wizja kondycji ludzkiej człowiek to egzystencja, egzystencja poprzedza esencję człowiek to „zwierzę jeszcze nie ustalone”, projekt, in statu nascendi człowiek to bycie: - bycie-w-świecie [Dasein] - bycie-z-innymi [Mitsein]



Tragizm egzystencji świadomość nieuchronności śmierci zawodność poznania przy konieczności dokonywania wyborów i działania kruchość woli sprzeczne pragnienia człowiek sam dla siebie staje się problemem konieczność i niemożność samopoznania człowiek bezdomny w świecie (Pascal) zerwany kontakt z naturą (Nietzsche) wiara jest jedynym pocieszeniem, ale Bóg jest zbyt daleko (Kierkegaard) lęk, trwoga, rozpacz, troska (Heidegger)

  

myśl (Pascal) nadzieja (Tillich, Marcel) miłość (Marcel)

        

Lekarstwo na ból egzystencji

Człowiek nie może zwyciężyć. Może zająć mężną postawę wobec tragizmu egzystencji

   



Psychologia egzystencjalna jak zastosować taką wizję człowieka w psychologii? czy mówienie o osobowości jest w ogóle możliwe przy takim ujęciu przedmiotu? jak można zastosować metodę fenomenologiczną w psychologii? Europa, lata 20 - te XX w. - fenomenolodzy: Minkowski, von Gebsattel, Strauss - egzystenc...