Samenvatting Rijm PDF

Preview

Summary

Samenvatting rijm...

Description

SOORTEN RIJM Volrijm Hond&Wond

Halfrijm * Assonatie- Lief&Diep (KLINKERS) * Alliteratie – Koddige kater (MEDEKLINKERS)

Eindrijm De rijmklanken staan aan het eind van de versregels: Hoe ik mijn haar ook kam, bij kaars- of neonlicht: Wat er ontstaat is nooit een eigentijds gezicht

Binnenrijm Binnen één versregel staan meerdere volrijmen: Ik ben geboren uit zonnegloren

Middenrijm De rijmklanken staan in het midden van twee opeenvolgende regels, min of meer onder elkaar: Als ik loop over de straat En dan hoop dat jij gaat

Voorrijm Aan het begin van twee opeenvolgende regels staan volrijmen: Ruisende wanden en schitterende zalen Bruisende beken en rammelende schalen

Overlooprijm Het laatste woord van een versregel rijmt op het eerste woord van de volgende versregel: Heer Schimmelpenninck weet van sparen Jaren at hij boter, vlees noch vis

Dubbelrijm Een vorm van eindrijm, waarbij aan het einde van twee versregels niet één, maar twee rijmklanken staan: Komt ooit een ware leeuw rechtstreeks op u aan Dan is 't beste om maar regelrecht uit den weg te gaan Doch niet als hij opgezet of dood is Daar er in dat geval volstrekt geen nood is

STROFENBOUW 2 regelsDistichon 3 regelsTerzine, Terzet 4 regelsKwatrijn 5 regelsKwintet 6 regelsSextet 7 regelsSeptet 8 regelsOctaaf

Sonnet Meestal 2 strofen van 4 regels, dan 2 strofen met 3 regels. Hiertussen zit vaak een wending. Klassieke rijmschema: ABBA, ABBA, CDC, DCD

Ballade Soort lied, gedicht

Epigram, puntdicht Een puntig, kort gedicht met een geestige of knappe clou. Vaak bevat een epigram een woordspeling.

Grafschrift, epitaaf Heel kort, meestal twee zinnetjes, met humoristische bedoeling

Limerick

5 regels, rijmschema: AABBA

Kwatrijn Ernstige, levensbeschouwelijke inhoud, rijmschema: AABA

Haiku 17 lettergrepen, oorsprong: vijf-zeven-vijf

Visuele poëzie Gedicht met vormen, voorbeeld: trechter

Acrostichon Naamdicht, beginletters vormen een naam

Refrein Gedicht waarin elke strofe eindigt met dezelfde zin

Retrogade Gedicht dat andersom ook te lezen is, Nooit vergeten die zomers Tesamen, we werden één Jij en ik, wij, dromers Adembenemend, jij als queen Verblinden deed je schoonheid Bijna MonaLisa, je lachte mysterieus Het leek onwerkelijkheid Fantastisch waren die vakanties, amoureus.

Rondeel gedicht van 8 regels, 1,4,7 & 2,8 zijn gelijk 1. O, was ik maar onze kat

2. Lekker opgekruld slapen op een kussen 3. Hij hoeft niet op de fiets door een plensbui 4. O, was ik toch maar onze kat 5. Nooit in een stinkend regenpak 6. En nooit naar school 7. O, als ik toch onze kat was… 8. Lekker opgekruld op een kussen b a l l a d e 1 . Ge d i c h t b e s t a a n d eu i t 3s t r o f e nv a nme e s t a l 8r e g e l se ne e n4 es t r o f eb e s t a a n d eu i t 4r e g e l sd i ewa t d ee e r s t ewo o r d e n b e t r e f t d eh e r i n n e r i n gb e wa a r t a a nd eo u d er e d e r i j k e r s ba l l a de , wa a r v a nd el a a t s t es t r o f ea l t i j db e g i n t me t ' Pr i n c e ' ( d ep r i n s wa sd et i t e l v a nd eb e s c h e r mh e e r v a ne e nr e d e r i j k e r s k a me r . Ee na n d e r k e n me r kv a nd e( r e d e r i j k e r s ) b a l l a d ei sd a t e l k es t r o f e e i n d i g t o pe e n( n a g e n o e g ) g e l i j k er e g e l . ( z i eh i e r o n d e r ‘ He t s t e n e nk i n d j e ’ ) 2 . Ee nl a n gs t r o fi s c hg e d i c h t wa a r i no pe e n v o u d i g ewi j z ee e nr o ma n t i s c hv e r h a a l wo r d t v e r t e l d . Z ewo r d e no o k v o l k s b a l l a d eg e n o e md .Ee nb e k e n dv o o r b e e l di s‘ He t l i e dv a nh e e r Ha l e wi j n ’ . Z i eb e s p r e k i n ge r v a nb i j v o l k s b a l l a d e . we l d i s t i c h o n Ee ns t r o f ev a nt we er e g e l s ; e e ng e d i c h t k a nu i t u i t s l u i t e n dd i s t i c h o n sb e s t a a n . Ee nv o o r b e e l dv a ne e ng e d i c h t me t d i s t i c h a : T WEEVRI ENDEN Dema a nma a k t d e nn a c h t t o t e e ns n e e u wwi t v e l d . Ee nma nh e e f t z i j nv r i e n dv a nz i j nl e v e nv e r t e l d . e r i sd o o r d i t s p r e k e ne e nwo n d e r g e b e u r d : h u nh a r t e nz i j nz o o z e e re e n d e r g e k l e u r d d a t d ee e na l sh i j s o msn a a r d e na n d e r z i e t b i j z i c h z e l v e nz e g t : b e nì kd a t n i e t ?

( H. Ma r s ma n )

e l e gi e Kl a a g l i e d ; h e t h o o f d mo t i e f v a nd eme e s t ek l a a g l i e d e r e ni sd ed o o do f h e t e i n d ev a nd ev r e u g d ed e r l i e f d e . e p i g r a m Pu n t d i c h t ; e e nk o r t , p u n t i g , k e r n a c h t i gg e d i c h t j e . He t g e n r ewe r dt i j d e n sd eRe n a i s s a n c ev e e l b e o e f e n d( Ho o f t , Hu y g e n s ) ; l a t e r o . a . d o o r d e1 9 e e e u we r St a r i n g . Oo ki nd emo d e r n ep o ë z i ek a nme nh e t a a n t r e ff e n . Wi p Di r kwa st e r wi pv e r we z e n ( t e r wi pv e r we z e n=t o t d eg a l gv e r o o r d e e l d ) e nl i e t n i e t e n e nt r a a n ; h i j z e i : ' Wa t z o u d ' i kv r e z e n ? ' t I sme t e e nwi pg e d a a n . ' ( Co n s t a n t i j nHu y g e n s ) f a b e l Ee nk o r t g e d i c h t wa a r i nd i e r e na l sd e n k e n d ewe z e n swo r d e nv o o r g e s t e l de nwa a r i na a nh e t s l o t e e nmo r a a l z i t . Be k e n di s d emi d d e l n e d e r l a n d s ef a b e l b u n d e l Es o p e t , e e nv e r t a l i n gv a nd ev e r z a me l i n gL a t i j n s ef a b e l sv a nAe s o p u s .

l i me r i c k Ee nv i j f r e g e l i gg e d i c h t j eme t h e t r i j ms c h e maaabba; d er e g e l s1 , 2e n5z i j nl a n g e r d a nd er e g e l s3e n4 ; d ei n h o u di s me e s t a l k o l d e r i e k .

Me e s t a l e i n d i g t d ee e r s t er e g e l o pe e np l a a t s n a a m. Er wa se e n se e nd i c h t e r i nNa a r d e n Di et r o u wa l z i j np e u k j e sb e wa a r d e , Da a r d r a a i d eh i j d a n Ni e u wer o k e r t j e sv a n Wa a r v a nh i j d ep e u k j e swe e r s p a a r d e

( Al e xv a nd e r He i d e n )

s a t i r e Ee nh e k e l d i c h t ; e e np r o z a t e k s t o f g e d i c h t me t s a r c a s meg e s c h r e v e n . Be k e n d es a t i r e sz i j n : Va nd e nV o sRe i n a e r d ee nd eg e d i c h t e n b u n d e l Gr a s s p r i e t j e sv a nCo r n e l i sPa r a d i j s( = F r e d e r i kv a n Ee d e n ) , d i ea l sj o n g es c h r i j v e r z i j nv e e l o u d e r ee nb e r o e md ema a r o v e r s c h a t t e ! c o l l e g a ' so pd ek o r r e l n a m. Ee ns a t i r ek a nt e v e n se e n( g r i mmi g e ) p a r od i ez i j n . s o n n e t Ee ng e d i c h t b e s t a a n d eu i t t we ek wa t r i j n e n( s a me nh e t o c t a a f v o r me n d )e nt we e t e r z i n e n( s a me nh e t s e x t e t v o r me n d ) ; me e s t a l i se r n ad ea c h t s t er e g e l e e nwe n d i n g( v o l t ao f c h u t e ) : h e t g e d i c h t n e e mt d a a r e e n' d r a a i ' . Der e l a t i et u s s e no c t a a f e ns e x t e t k a nz i j nd i ev a nt e g e n s t e l l i n g , b e e l d o b j e c t ( o f o b j e c t b e e l d ) , h e d e n v e r l e d e ne n z . Ee nd e r g e l i j ks o n n e t h e e t o o kwe l e e nI t a l i a a n ss o n n e t . Da a r n a a s t b e s t a a t h e t Sh a k e s p e a r e s o n n e t , d a t b e s t a a t u i t d r i ek wa t r i j n e ne ne e nd i s t i c h o n . Dewe n d i n gk o mt h i e r n ad e1 2 er e g e l . Me e s t a l z i j ne r g e e nwi t r e g e l st u s s e nd e s t r o f e n . He t r i j ms c h e mav a ne e nI t a l i a a n ss o n n e t i sme e s t a l a b a b/ a b a b/ c d c/ d c d ; d a t v a ne e nSh a k e s p e a r e s o n n e t a b a b / c d c d / e f e f / g g . I np l a a t sv a ng e k r u i s t r i j mi nd ek wa t r i j n e nk o mt o o kwe l o ma r me n dr i j mv o o r . POGROM I sd i t d ema a n , d i en a a r h e t l a a t s t k wa r t i e r g a a t , o f e e ng e l a a t , o mg o r dd o o r wa l me nv l a m? Wa a r i sBe r l i j n , e nwa a r d eGr e n a d i e r s t r a a t ? Vl u c h t t ed ej o n g e n , t o e nd eb e n d ek wa m? I sd a t z i j ns c h i m, d i ed a a r v o o r d er i v i e r s t a a t , i sd i t h e t wa t e r , d a t h e ml a n g z a a mn a m, i sd i t d es p r e e , e nd a t d eGr e n a d i e r s t r a a t ? He t i sd eAms t e l s t r o o m, ' t i sAms t e r d a m. Op' t Re mb r a n d t s p l e i ng a a nd el a n t a r e n sb r a n d e n , o v e r d ed a k e ns p r o e i t e e nl i c h t f o n t e i n . I kd r u kmi j nn a g e l sd i e p e r i nmi j nh a n d e n . DeJ o d e n b r e e s t r a a t i se e nd i e pr a v i j n ; i kz i emi j ns c h a d u wd a n s e no pd ewa n d e n . He t i sma a r t i e nu u r s p o r e nn a a r Be r l i j n .

2.2 Rijm Rijm is overeenkomst in klank in beklemtoonde lettergrepen bij niet te ver uiteen staande woorden. We onderscheiden verschillende soorten rijm: alliteratie Beginrijm: de eerste klank(en) van beklemtoonde lettergrepen van woorden die bij elkaar staan rijmen op elkaar.

't Was bladstil, en een lauwe loomheid lag zwarte kaden En woog op beemd en dorre wei, die dorstten; zomerzon, Zwaar zeeg en zonder licht een vale dag ton beladen Uit wolken, die gezwollen onweer torsten. Sjanghai tot Kanton. (Jacques Perk)

De koelies kermen op de Onder de Zuidchinese Met plompe zak of zware Eenzelfde zang van (J.J. Slauerhoff)

assonantie / klinkerrijm Alleen de klinkers van de beklemtoonde lettergrepen rijmen op elkaar, niet de daaropvolgende volrijm De beklemtoonde klinkers plus de daarop volgende medeklinkers rijmen op elkaar: deur/geur; komen/dromen. rijk rijm Rijmvorm waarbij het rijmwoord in zijn geheel herhaald wordt. Vaak heeft rijk rijm iets (bedoeld) onbeholpens / knulligs. Het is een rijmsoort die misschien beter arm rijm genoemd zou kunnen worden, daar het eindrijm betreft, bestaande uit dezelfde rijmwoorden. Toen die ziek was van het zwelgen Toen die dol van vrijheid was, Brulde ie een lijzig liedje, Dat al uit de mode was. binnenrijm Rijm binnen de versregel; zowel volrijm als (mede)klinkerrijm kunnen als binnenrijm optreden. Lang rolt , een bol van klank, de knal van 't schot Bonzend van wand tot wand, 't gebergte rond: Het dier, door 't vals onzichtbare gewond, Kruipt, om de rand, in scheef verlichte grot;

(J.A. dèr Mouw)

middenrijm In het midden van twee opeenvolgende versregels rijmen de woorden op elkaar. Ten syn de Joden niet, Heer Jesu, die u cruysten, Noch die verradelyck u togen voort gericht, Noch die versmadelyck u spogen int gesicht, Noch die u knevelden en stieten u vol puysten.

(Jacob Revius)

eindrijm Rijm aan het eind van de versregels. Als de woorden die aan het eind van de versregel staan op elkaar rijmen, spreken we van eindrijm. innen eindrijm onderscheiden we een aantal rijmschema’s. Iedere

rijmklank wordt weergegeven door een hoofdletter. Een nieuwe rijmklank krijgt een volgende letter. Gepaard rijm: Gekruist rijm :

AABB CCDD ABAB CDCD

Omarmend rijm:

ABBA CDDC

Slagrijm:

AAAAAA

Gepaard rijm Rijmschema aabb Waarde vriend het is hier prachtig de koeien zijn ontroerend drachtig de spoorlijn loopt dwars door het dal een vrouw beheert de waterval

(Bergman)

gekruist rijm Rijmschema a b a b 't Was bladstil, en een lauwe loomheid lag En woog op beemd en dorre wei, die dorstten; Zwaar zeeg en zonder licht een vale dag Uit wolken, die gezwollen onweer torsten De koelies kermen op de zwarte kaden Onder de Zuidchinese zomerzon Met plompe zak of zware ton beladen, Eenzelfde zang van Sjanghai tot Kanton. omarmend rijm Rijmschema a b b a

(Jacques Perk)

(J.J. Slauerhoff)

Ik droeg nog kleine kleren, en ik lag Languit met moeder in de warme hei, De wolken schoven boven ons voorbij en moeder vroeg wat 'k in de wolken zag. gebroken rijm Rijmschema a b c b of a b a c

Zo'n jongen nou als Piet, een intellectueel, hij had niet zoveel eisen, hij wou niet eens zoveel, gewoon een beetje trekken, de Balkan door of zo, of een keer met een vrachtschip

(Martinus Nijhoff)

naar de Golf van Mexico. Maar Ansje z'n verloofde, die zei: Da's niks gedaan. Je moet solliciteren. Hier staat een goeie baan.

(Annie M.G. Schmidt) slagrijm Rijmschema a a a a etc. Een zekere Achmat Een zekere Achmat in Bagdad Lag plat met z'n gat op z'n badmat. Zo las hij z'n dagblad En iedereen zag dat, 't Is raar, maar in Bagdad daar mag dat!

(Alex van der Heide)

enjambement De ene versregel loopt zonder pauze in de volgende over. Enjambementen zijn het meest opvallend als de spanning tussen versregel en zinsbouw het grootst is; dat is het geval wanneer het laatste woord (of zinsdeel) van de ene regel grammaticaal nauw aansluit bij het eerste woord (of zinsdeel) van de volgende regel.

De dwangarbeiders De koelies kermen op de zwarte kaden Onder de Zuidchinese zomerzon, Met plompe zak of zware ton beladen Eenzelfde zang van Sjanghai tot Kanton. Zij zijn maatvast en doen de laadstok deinen, Het ritme van hun draftred doet 't gewicht Half zweven door de lucht, de schouderpijnen Zijn minder onverdraaglijk,bijna licht... metafoor Beeldspraak die berust op overeenkomst tussen het beeld en dat wat ermee wordt 'bedoeld', het object. Bij een metafoor wordt alleen het beeld genoemd. (De onderstreepte woorden in de fragmenten hieronder zijn voorbeelden van metaforen)

De lage zonne blonk als koper, zomer en de late rozen De lucht vlamde in het rond, ontbladerend uitgebloeid;

De zijn zacht

Van zon tot kust bevloerde een loper blozen Van licht de golvengrond. oktobergoud vergloeit (J.C.Bloem)

het bloedend vuur,het hete tot oud (H.Marsman)

Metaforen komen niet alleen in de literatuur voor: veel uitdrukkingen zijn metaforen (de eerste viool spelen,over het paard getild zijn, de draak met iets steken, iemand bij de neus nemen, door het oog van de naald kruipen etc.). Deze metaforen zijn clichés.

personificatie Beeldspraak die berust op het als mens voorstellen van abstracties of voorwerpen. Iets wat levenloos is krijgt dus menselijke eigenschappen. De nacht vluchtte in het woud. De zomernanacht groeit de morgen tegen. synesthesie Bij synesthesie worden indrukken van zintuigen die logisch gezien niet bij elkaar horen, toch met elkaar in verband gebracht om een bepaald effect te bereiken. Het klinkt zo groen in de lentestruiken

(Pierre Kemp)

retoriek Onoorspronkelijke, versleten beeldspraak, vaak voorkomend in combinatie met bombast (= overdreven, niet passend taalgebruik: holle frasen). Retoriek komt vaak voor in toespraken, lofredes etc. De politiek is er ook niet vies van. Voormalig premier Lubbers omschreef de leden van zijn kabinet als: Spuitgasten die het Nederlandse volk met gevaar voor eigen leven uit de brandende ruïnes redden, die vorige kabinetten hebben achtergelaten, zonder vrees daarbij zelf een schrammetje op te lopen....